زبان های ترکی در ایران و کردی در ترکیه

زبان های ترکی در ایران و کردی در ترکیه

اومود اورمولو

چند ماه پیش در سایت اخبار اورمیه خبری مبتنی بر ایجاد رشته کردولوژی مقطع دکترا در یکی از دانشگاه های ترکیه را ترجمه و منتشر کرده بودیم، یکی از مقاله نویسان روزنامه ملیت چاپ ترکیه طی دیداری که با اولین دوره دانشجویان کرودولوژی دانشگاه ماردین ترکیه داشته مقاله ای قابل تامل را نگاشته که سعی در ترجمه قسمت های مهم این مقاله را داریم.

درسمان زبان کردی

طی مدت کوتاهی اولین دوره دانشجویان کوردولوژی دانشگاه Artuklu شهر ماردین ترکیه که بالغ بر 500 نفر می باشند فارغ التحصیل خواهند شد. اولین فارغ التحصیلان رشته مذکور در سطح فوق لیسانس و بدون تز خواهند بود، طی دیداری که داشتیم گروهی از دانشجویان به پیشواز من آمدند. طی این دیدار با رئیس دانشگاه آقای پرفسور قدری ایلدیریم و از اساتید آقایان ایبراهیم بینگؤل، رمضان چچن، احمد تاری و ... تنی چند از مسئولین دانشگاه آشنا شدیم. 

ادبیات مدرن کردی از سوی استاد رمضان چچن تدریس می گردد. طی سوالی که درباره محمد اوزون رمان نویس کورد از وی می پرسیم او نگاه معنی داری به من می کند، چون او نیز دارای یک رمان به زبان کردی می باشد که به زبان ترکی نیز ترجمه شده است، نکته قابل تامل این می باشد که آقای چچن اجازه نداده رمانش به زبان ترکی ترجمه شود و زمانیکه از او درباره علت این امر می پرسیم وی این گونه جواب می دهد: می خواستم خواننده گان اول به زبان کردی بخوانند سپس ترجمه شود...

به سبب انحصار طلبی که ناشرین در ترکیه دارند به غیر از محمد اوزون رمان نویس معروف کرد اسامی رمان نویس های زیادی را نمی توانیم بشماریم.

آقای ایبراهیم بینگؤل که جزء هیات علمی دانشگاه می باشد نیز وارد بحث شده و سخنان زیر را بر زبان می آورد: مشکل اساسی ادبیات کردی در عدم تولید محتوا چه به صورت رمان، شعر و ... نیست بلکه عدم خواست خواننده گان به ترجمه به زبان ترکی می باشد.

پرویز جهانی که یکی از اساتید انیستیتو میباشد اصالتاً از کردهای ایران ساکن ترکیه هست که به سبب تحریر کتب به زبان کردی یکی از اساتید محبوب دانشجویان محسوب می شود. 

احمد تاری که فارغ التحصیل دانشگاه SOAS لندن می باشد و یکی دیگر از هیات علمی دانشگاه محسوب می شود به سبب علاقه ای که به زبان کردی داشته به همراه خانم انگلیسی اش به شهرماردین ترکیه مهاجرت نموده است. وی در اولین سخنش چنین می گوید: دردم زبانم هست... به خاطر زبانم اینجاهستم ...

تمامی این دانشجویان و اساتید تنها به سبب حفظ "زبان کردی" اینجا هستند، که هر کدام دارای داستان خاص خویش اند. مدت بسیار کمی به فارغ التحصیلی دانشجویان باقی مانده است گرچه که شادی ناشی از اتمام دوره تحصیلات با مشکلی همچون عدم وجود قانون لازم برای تدریسشان در کلیه مدارس ترکیه سبب تلخی اوقاتشان گشته است. مسئله ناشی از سیستم انتخاب آموزگاران ترکیه می باشد که نه تنها برای این رشته بلکه مهمترین مسئله کنونی سیستم آموزشی و تحصیلی ترکیه می باشد نشئت می گیرد، ولی ما هیات تحریریه روزنامه ملیت سعی در کمک رسانی به این دانشجویان خواهیم داشت. 

احمد تاری در آخرین کنفرانس زبان شناسی که در آلمان تحقق یافته بود شرکت داشته است و برای بیان زبان کردی در این کنفرانس چنین گفته: 

"زبان کردی بهشت زبان شناسان هست..."

در عین حال زیباترین جمله را در این مورد نیز دانشجویان کرودولوژی می گویند:

"هیچ زبانی برتر از دیگر زبانها نیست، همه زبانها به یک اندازه غنی اند... دولتها و جوامع حاکم می باید به این حد از درک و شعور برسند..."

به نظر احمد ترک نماینده کورد شهر ماردین تابدین روز تداوم حیات زبان کردی به علت بسته بودن جامعه کورد صورت گرفته است ولی با گسترش تکنولوژی ها و ارتباطات زبان کردی شانسی برای رقابت ندارد. 

یکی از شناخته شده ترین وکلای کرد دوران تحصیلی ابتدائی خود را بازگو می کند زمانیکه زبان کردی در ترکیه مورد کتمان سیستم دولتی واقع می شد، او از رنج های آن دوران سخن می گوید. بسیاری از رنج هائی که کشیده سبب شده به دو دخترش اجازه ندهد زبان مادریشان را بیاموزند و آنها امروز هیچ آشنائی با زبان مادری خود ندارند، این امر سبب پریشانی وی گشته و به شدت از کرده خود پشیمان می باشد. 

احمد ترک نماینده کرد مجلس ملی ترکیه وجود انیستیتوی کردولوژی در ماردین و چندین دانشگاه ترکیه را کافی نمی داند، به نظر وی تا زمانیکه یک زبان در حیطه تجارت و اقتصاد دولتی وارد نشده است قابل زیست و رقابت نمی باشد، وی در ادامه سخنانش مثالی از یکی از زبانهای بریتانیا می آورد که تنها چندین نفر متکلم داشت ولی با رفرم های زبانی دولت بریتانیا زبان مذکور اکنون می زید. یکی از شهردارهای کرد ماردین نیز از خوبی عدم تغییر الفبای زبان کردی در هنگام جمهوریت سخن می گوید ... به نظر یکی دیگر از دانشجویان هر چقدر هم که سیستم دولتی در سالهای گذشه زبان ترکی را کتمان نموده و سیاست های آسیمیلاسیون را به پیش می برد ولی زبان ترکی با لالائی مادران توانسته تاکنون به حیات خود ادامه دهد.

داستان زبان کردی در ترکیه و زبان ترکی در ایران دارای شباهت هائی می باشد، گرچه که زبان کردی در طول تاریخ وجود مفهوم "کرد" هیچ زمان در سطح دولتی مطرح نبوده ولی در ایران ما شاهد زیست صدها و هزاران سلسله و امپراطوری ترک می باشیم که سبب احیاء و ترویج زبان ترکی به عناوین مختلف گشته اند، تا قبل از سقوط سلسله ترک و آزربایجانی قاجار زبان ترکی همواره یکی از زبان های دولتی و نظامی بوده ولی وقفه ای که پس از سقوط سلسله ترک و آزربایجانی قاجار بر زبان ترکی وارد شده بدون تردید ضربه سخت و مهلکی بر زیرساخت های زبان ترکی وارد ساخته است. زبان کردی طی دوره پس از جمهوریت در ترکیه با مشقات فراوانی همراه بوده که توضیحش خارج از مقوله بحث می باشد ولی مهمترین مورد عدم تکرار اشتباهات نابخشودنی دولت ترکیه در قبال زبان کردی می باشد که امروزه شاهد آنییم. پس از روز کار آمدن حزب عدالت و توسعه رفرم های متعددی در جهت احقاق حقوق زبانی، شهروندی، قضائی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... تمامی شهروندان ترکیه ای صورت گرفته است که جامعه کرد نیز از این رفرم ها بی بهره نبوده و نخواهد بود. اکنون کردهای ترکیه با بودجه دولتی دارای تلویزیون 24 ساعته به زبان کردی اند ، البته آن زبان ساخته و پرداخته دولت نه که برای از بین بردن زبان کردی بکار بسته شده بلکه به گفته حتی اولتراناسیونالیست های کرد TRT6 خدمات بزرگی در جهت ترویج زبان کردی در ترکیه داشته است و فراهم ساخت زیرساخت قانونی استفاده از زبان مادری در سیستم قضائی ترکیه و آموزش زبان کردی به صورت دروس انتخابی در سیستم آموزشی و تحصیلی ترکیه همگی وهمگی نشان از تجربه آموزی دولت ترکیه از اشتباهات گذشته اش می باشد، در این سوی مرز دولت ایران که طی 100 سال گذشته همواره سیاست کتمان، تحقیر، آسیمیلاسیون، انتگراسیون ملت ترک در جامعه استعمارگر و ... را به عناوین و شیوه های متعدد به پیش برده است اکنون نیز با سرعت هر چه تمامتر تمامی برنامه های گذشته را با عنوانین به اصطلاح اسلامی آغشته ساخته و به پیش می برد. در حالیکه امروزه در ترکیه سخن از آموزش زبان مادری و صدها موضوع مشابه از جمله سیستم ایالتی می باشد در ایران جامعه ترک از هیچ یک از حقوق یاد شده برخوردار نبوده و ملزم به یادگیری زبان بیگانه و استعماری فارسی در جهت ایجاد جامعه ای تک تیپ – تک ایدئولوژیک – تک زبان می باشد که مهمترین ابزار سیستم استعمارگر زبان فارسی بر پایه سیستم آموزشی و تحصیلی اجباری صورت می پذیرد. اولین خواسته تمامی فعالین جامعه ترک از هر طیف و گروه فکری رسمی و سراسری شدن زبان ترکی در ایران با توجه به قانون اساسی می باشد تا قدم های بعدی برای تحقق برابری و ورود این جغرافیا به مفهوم دمکراسی و پلورالیسم آغاز گرد. علاوه بر سیستم سیاسی، جامعه استعمارگر حاکم نیز روزی در پراگ کنفرانس تشکیل می دهد روز دیگری شورای ملی ایرانیان (بخوان فارس زبانان) را اعلام می کند و با آب تاب رسانه های مرکزگرائی همچون بی بی سی فارسی، رادیو فردا و صدها و هزاران مدیای مشابه نیز آتش بیار معرکه می شوند تا استعمارگر اینبار در شیوه و قالبی جدید بر ملت های تحت ستم و محکوم عرضه گردد فارغ از اینکه بسیاری از مسائل دچار تغییرات شگرفی شده و تداوم به استعمار کشیدن ملت های تحت ستم با چنین ابزارها و شیوه هائی امکان پذیر نیست، این چنین رفتارهائی سبب افزایش دیوار بی اعتمادی و گسست اجتماعی بیشتر ملت های تحت ستم با جامعه استعمارگر می گردد که سرانجامی جزء بالکانیزه شدن این جغرافیا را به همراه نخواهد داشت نمونه های سوریه، عراق، افغانستان، لبنان و .. در منطقه نمونه های بسیار خوبی برای مقایسه اند.   

نویسنده اصلی مقاله: آیشه گول سونمز – روزنامه ملیت چاپ ترکیه

منبع تحت وب قسمت ترجمه شده مقاله:

http://tinyurl.com/c5lwckp