قتل عام در آزربايجان را فراموش نكنيم

از آنجا كه اروپائيان بعد از جنگ هاي صليبي خواه نا خواه خود را مريد مسيح مي خواند ند و مسلمانان را دشمن د يرين و ابدي مي ناميد ند ؛ در ميان اين فرقه هاي پراكنده نيزبايد آنهايي را انتخاب مي كردند كه حداقل در ظاهر امر تشابهات و مشتركاتي با آنان داشته باشد . نستوري ها – آسوري ها – نصراني ها – ارامنه – تاتار و چركس و .. از زمرهء اين انتخاب بودند . ارامنه كه ساليان سال از سوي همين اروپاييان رانده و كشته ميشد ند به يك باره عزيز گرد يد ند . ( نخستين مهاجران ارمني در قرن 11 ميلادي در سيليسي يك پادشاهي كوچك تشكيل دادند كه توسط پادشاه وقت فرانسه – لئون ششم – منقرض گرديد و تا 6 قرن بعد ارامنه نتونستند حكومتي بر پا كنند ) . آنها ؛ ارامنه ؛ امروز مي توانستند بعنوان ابزاري قابل ترميم و تعميم براي اين سياست مداران به كار گرفته شوند . و از آنجا كه ارامنه همواره بعنوان مريدان يك مذهب شناخته ميشد ند و فاقد قوميت و هويت خاصي بودند ( ارامنه ايراني{ساکن ایران} – ارامنه عثماني– ارامنه روسي – ارامنه هند ...) بايستي كه توسط ليدرهاي مذهبي و فرقه اي ادارهگردند و داشتن ليدرهاي سياسي و نظامي و.. براي آنها معنايي ديگر پيدا ميكرد. فلذا استعمارگران دست بدامن مسيونر هايي شدند كه  به جاي صليب ؛ خنجر به كمر مي بستند و به جاي خواندن مردم به سوي انسان دوستي و خدا پرستي ؛ انان را به قتل و كشتار و جهان اندوزي فرا مي خواند ند !

امروزه صفحات پنهاني تاريخ نيز گشوده شده و ماموريت آنان در آفريدن چنين فجايعي بر همگان آشكار گرديده است . اينك به نكاتي تنها از تاريخ اورمو مي پردازيم ؛ چرا كه بيان تمام ماجرا در وسع يك مقاله ؛ يك كتاب ؛ يك گروه محقق ؛ ... نيست . 

•  اوژن اوبن ؛ سفير فرانسه در ايران در سال 1906 ؛ جميعت اورمو را 30 هزارنفر – نستوري هارا 3000 نفر و ارامنه را 6000 نفر شمارش و اعلام ميدارد . 

•  مسيونر پروتستان آمريكا در سال 1834 ميلادي در اورمو بر پا گرديد و اين اولين حضور آمريكا در ايران بود . 

•  مسيون كاتوليك هاي فرانسه معروف به لازارها در سال 1839 ميلادي در اورمو تشكيل شد . 

•  مسيون كليساي انگلستان در سال 1831 ميلادي در اين شهر تاسيس يافت .

•  مسيون لوتري هاي آلمان در سال 1833 ميلادي در اورمو تشكيل شد . 

•  مسيون كليساي ارتدوكس روسيه در سال 1843 در اورمو تشكيل شد . 

• هدف اصلي و اوليه اين هئيت ها وعظ و تبليغ در ميان پيروان كليساهاي كهنشرق – نستوري ها و ارمني ها – بود و به راه راست در آوردن آنان و در درجه ثانوي تبليغ و فعاليت در ميان پاره اي از ديگر اقليت هاي مستعد منطقه همچون كردها . 

•  بنجامين لاباري مسيونر آمريكايي در مارس 1904 بد ست كردها به قتل رسيد. 

•  فرمان كليساي ارتد كس : تمام مسلمانان تحويل نصارا خواهند شد ؛ املاك آنها مصادره و به كساني واگذار خواهد شد كه به قواي روس ملحق شوند .. 

•  در سال 1915 جهل هزار نفر از آسوري هاي حكاري – معروف به جلو ها – به خاك آزربايجان وارد شده و در سالماس(سلماس) و اورمو جاي گرفتند . رهبر آنان كشيشمارشيمون بنيامين بود . 

• بخش اصلي تلاش كليساي انگلستان بر امكان بسيج و تسليح گرجي ها و ارامنه به منظور جايگزيني قواي روسيه در اورمو متمركز گرديد و بدين ترتيب جبهه شمالغرب ايران(غرب آزربایجان) اهميت فوق العاده اي يافت . 

•  درسال 1916 ميان مارشيمون و ژنرال يود ينيچ روسي توافقي براي تشكيل دو ستون نظامي مسيحي صورت گرفت . 

•  مسيونر آقا پطروس آسوري نيروي سوار گشتي و اكتشافي در اورمو تشكيل داد . 

•  كميته مركزي كمك به مسيحيان كه مركز آن در تفليس بود به رياست بازيل نيكيسين در اورمو تشكيل شد . 

•  مسيونر ويليام شد ؛ سرپرست هئيت مذهبي پرسبا بترين آمريكا ؛ در سال 1918 به سمت كنسول ايالات متحده در اورمو منصوب شد . 

•  هنري پاگارد معاون ويليام شد رياست نيروي انتظامي آسوري هارا در اورمو عهده دار بود . 

• در سال 1917 مسونر كاژول فرانسوي با يك هيئت پزشكي وارد اورمو شد و در 1918 امر ساماندهي قواي مسيحي را به كمك مسيونر ليوتنان گاسفيلد عهده دارشد . اين هيئت پزشكي – مذهبي داراي چهار گردان پياده – دو واحد سوار – دو آتشبار توپخانه بودند !! 

•  مسيونر ميچر گريسي انگليسي در سال 1917 به آسوري ها وعدهء خود مختاري داد و بيست هزار فرانك فرانسه را نيز دريافت كرد . 

• مسيون بارون آرداشز ( عضو كميته داشناك ) فرمان داد تا ارامنه از اروميهخارج شوند و سپس كشتار فجيع محله هاي هزاران – يورت شاه – عسگر خان راصورت داد . 

•  نام برخي روستاهاي اورمو كه در سايه قشون كشي اين مسيونر ها قتل عام و با خاك يكسان شده اند : آده تالان – آده – آغچا قالا – اردوشاهي – اسلاملو – القيان – الياس آباد – انهر – اوصالو – ايلده زيوه – باباري – باري – باشلاميشلو – بالانج – بالو – بند – بئي – بهنق – پئي – تيكمه داش – تمر – چيلوچيان – چارباش – حاجي پيرلو – حبش – حصار – خانقاه – دويمه – ديك آلا – ديلمه قان – ساعاتلي – سنكان – سيلاب – صداقلو – غلمانسراي – قاسملو – قارا حسنلو – قارالار – قيزيل عاشيق – قالا جوق – قولونجو – قهرمانلو – كلدانلو – كلك لو – كلوان – گميچي – ممد شاه –ممگول – مياوق – ميشكارلو – نالوان – نايبين – نيولو – وندر . 

•  نام مسيونرهاي مذهبي – سياسي حاضر در اورمو در سالهاي 1906-1917 ميلادي:

آرداشز – آرمناك – آقا پطروس – آندرانيك – ارسنيس – آرمناق – استپانيانس – اسحاق نصراني – الونيه – آليس – باستيان – بروت آقا – بوداغيانس – بوداقيانس – بيچ – پاگارد – پطروس – تاسك – تراكايف – ترگور – جرماك – حكيم سليمان – خل – مارونيه ( خليفه بزرگ ) –دنسخا – رافائيل – سورن – سونتاق – شامات – شد – شمعون يهود – شموييل خان – شموييل – قاراپط – قوژه ل – گريگور – گلاريس – گورگيز – لاباري – مارشيمون – مرگور – الكسان – مناسر يانسن – مناسكان – كورو – داوود ( ميرزاد مسيحي ) – نويان – وارطان – ورترز – هراند – هرتوش – هرطون – يونان – يهود ( يهودي )

به نقل از : مسيونرهاي بدون صليب ، زهره وفائى )

به اين ترتيب فجايع اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم در غرب آزربايجان و قسمتي از راضي تركيه و قسمت عمده اي از آزربايجان شمالي شكل گرفت . اما در اثر مجاهدت هاي تك چهرهاي آزربايجاني از قبيل بزرگان و موسسان جمعيت اتحاد اسلام و باقيمانده مجاهدين مشروطيت و مجاهدت هاي وصف ناپذير اردوي عثماني به شكست انجاميد ولي ريشه فتنه بكلي از بين نرفت و كمي كمتر از هشتاد سال دوباره فاجعه اشغال و قتل عام قره باغ و اراضي همجوار و قتل عام خوجالي پيش آمد. اكنون امپرياليسم با كارت ارمني در آزربايجان شمالي و كرد در غرب آزربايجان بازي مي كند . زيرا غرب آزربايجان تنها راه زميني اراضي تاريخي ترك هاي آسيا و آسياي ميانه ( به منزله اعضائ و جوارح) اندامي بزرگ با جمعيتي بالغ بر 250ميليون نفر و تركيه( به منزله سر اين پيكر) بزرگ انساني ، جغرافيايي و سياسي مي باشد. دقت كنيم در يكي از حساس ترين مراحل زندگي دونياي ترك قرار داريم .

نگارنده معتقد است اگر دنياي ترك غرب آزربايجان را از دست بدهد شانس انكشاف و ترقي و برپايي مجد باستاني خود را از دست خواهد داد. به همين سبب است كه من فكر مي كنم اورمو به عنوان مركز اين قسمت از دنياي ترك نه تنها قلب آزربايجان بلكه قلب دونياي ترك مي باشد.

اورمولو تایماز
Qaynaq