اومود اورمولو
شهر بیجار یکی از شهرهای قدیمی آزربایجان و ترک نشین می باشد که در حال حاضر از توابع استان کردستان قرار گرفته است. این شهرستان در تقسیمات کشوری ابتدا از شهرهای آزربایجان غربی بود ولی پس از مسائلی از آزربایجان غربی جدا و به استان همدان واگذار شد و متاسفانه در سومین بار مسئولین دولت ایران بدون در نطر گرفتن وضعیت ائتنیکی و فرهنگی این شهر و منطقه ترک نشین آزربایجانی این شهر تاریخی و سرشار از منابع زیرزمینی ترک را به استان کردستان تقدیم کردند.
بیجار دارای 7730 کیلومترمربع مساجت و دارای 288 روستا می باشد. زبان مردم این منطقه ترکی آزربایجانی می باشد و از نظر باور و اعتقاد نیز بنا به آمارهای موجود 80% شیعه و 20% سنی مذهب می باشند. شهر بیجار از شمال شرقی به استان زنجان آزربایجان و از شمال غربی به استان آزربایجان غربی، از جنوب به شهر قروه و از بخش جنوب شرقی نیز به قسمت کوچکی از استان همدان محدود می باشد. قدمت تاریخی این مطنقه به هزاره سوم قبل از میلاد برمی گردد و موید این ادعا دژ سترک، یا قلعه قمچقای می باشد که جزء مهمترین آثار تاریخی این منطقه بشمار می آیند. متاسفانه در راستای سیاستهای ترکی زدائی و استفاد ابزاری از ائتنیک کرد در برابر خلق ترک بیجار یکی از شهرهائی می باشد مورد هدف این سیاست ضد انسانی واقع شده اند، به طوریکه این شهر از هیچ منظر تاریخی کوچکترین ارتباطی به گروه ائتنیکی کرد نداشته و ندارد ولی چرا این شهر تاریخی ترک نشین به استان کردستان فعلی واگذار شده است خود نکته تامل برانگیزی می باشد که مطمئناً در راستای سیاست های ترکی زدائی و تغییر بافت دموگرافی مناطق ترک نشین قابل توصیف می باشد.
قالی، گلیم، جاجیم، قالیچه، نمد، توری، دستکش، جوراب از مهمترین صنایع دستی و هنری منطقه می باشد که فرش بیجار از نام آورترین فرش های مناطق ترک نشین در ایران و دنیا می باشد که از شهرت جهانی برخوردار می باشد.
بیجار یکی از مناطق مهم آزربایجان جنوبی از نظر وجود معادن آهن، آهک، گچ، نمک، مرمر، سنگ تراورتن، سیمان و ... می باشد.
آثار تاریخی بیجار عبارتند از:
تاکنون بیش از 60 بنای تاریخی در بیجار شناسائی شده است که از مهمترین آنها میتوان موارد زیر را برشمرد:
قلعه بزرگ قم چقا، پل تاریخی صلوات آباد، بنای سنگی اوچ گنبد، مسجد تاریخی خسروآباد، تیمچه حاج شهباز خان، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره صفویه، بازار قدیم بیجار، بازار امیر تومان، ...
شهر بیجار دارای دشتی موسوم به دشت بیجار گروس که حوزه ای محدود به ارتفاعات شمال رودخانه قیزیل اوزن می باشد و ارتفاع متوسط دشت از سطح دریا در حدود 1750 متر و مساحت انه 53.000 هکتار می باشد. بیشترین میزان بارندگی بیجار در فرودین و کمترین آن در تیرماه می باشد.
آب ها و رودهای بیجار:
بیجار منطقه ای است دارای سفره های غنی آب های زیرزمینی که با حفر چاه های عمیق 130 متری مورد بهره برداری قرار می گیرد و رودهای قیزیل اوزن، قم چای، اوزون دره و ..از مهمترین رودهای این منطقه می باشند.
محصولات لبنی عمده:
لبنیات، حبوبات، پشم، پوست، قالی و ... از مهمترین محصولات لبنی بیجار می باشد و در عین حال مردم بیجار به کشاورزی، دامداری و خدمات فروشندگی ینز مشغول می باشند.
بیش از 63% از کل اراضی شهر بیجار آزربایجان قابل کشت می باشد و خاکهای این منطقه از استعداد خاصی برای کشاورزی برخوردار می باشند. از مهمترین محصولات بیجار آزربایجان جنوبی می توان به نخود، لوبیا، عدس، دانه های روغنی آفتاب گردان، گرچک، چغندر قند، توتو، محصولات جالیزی و صیفی، خیار، خربزه، گوجه فرنگی، آلبالو، گیلاس و ... اشاره داشت.
صنایع بیجار:
در بیجار آزربایجان جنوبی صنعت پیشرفت چندانی ندارد و تاکنون کارخانه مادر مهمی در بیجار احداث نگردیده است از این رو فعالیت های صنعتی راکد مانده است.
قروه- قورواي آزربايجان (Ghourveh, Qorve, Qurveh, Qorveh, Gorveh, Ghorveh)
مهران بهاری
قوروا (قروه، قروا، قوربا، ....) كلمه ای تركی به معنی نهال نو، برگ تازه جوانه زده، همريشه با كلمه معاصر كؤرپه؛ و نيز ظرفی چرمی براي حمل آب است. (قوروا به زبان مغولي به معنی عدد سه است). در آزربايجان علاوه بر "قروه بهارلو" در استان فعلی كردستان، چند قروه ديگر نيز وجود دارند. از جمله:
1- قروه درجزين: در شهرستان رزن، استان آزربايجانی همدان
2- قروه ابهر: روستاي قروه در دوازده كيلومتری شهرستان ابهر در كنار جاده ترانزيت زنجان به تهران، كه به لحاظ مسجد جامع تاريخی خود اهميت دارد
3- قروه سنقر: در جنوب شهر سنقر در شهرستان آزربايجانی سنقر در استان فعلي كرمانشاهان
شهرستان قروه يكي از شهرستانهای آزربايجانی استان كردستان است. اين شهرستان از شمال به شهرستان آزربايجاني بيجار (١) و از شرق و جنوب شرقي به استان آزربايجاني همدان، از جنوب و از غرب به شهرستان آزربايجاني سنقر (٢) و شهرستان كردستاني سنندج محدود است. شهرهاي شهرستان قروه عبارت از قروه، دهگلان، سريش آباد، دزج (٣) و دلبران (٤) ميباشد. قروه مانند ديگر مناطق آزربايجان شهري سردسير در شمال غربي همدان و بر سر راه همدان بوده و در ٩٠ كيلومتري شرق مركز استان سنندج در دشتي وسيع قرار دارد. قرار گرفتن در مسير راه ارتباطي شرق به غرب در طول جادة سنندج به طرف همدان سبب توسعه و آبادي قروه شده است. عوامل موثر در پيدايش اين شهر، چشمه هاي جوشان آب معدني و گرم (قاينارجا، ايسسي سو و ايليجالار) در شمال آن، رودهاي متعدد و دشت حاصل‌خيزي است كه امروز هم آنرا به يكي از مراكز توريستي آزربايجان تبديل نموده اند. رودخانه هاي معروف اين شهرستان "آجي چاي"، "ازون" (اوزون) و "طهماسب قلي" (تايماز قولو) كه آب آنها وارد رود بزرگ قزل اوزن مي شود هستند.
مركز حكومت اين شهر در گذشته روستاي قصلان (٥) بوده است. (بلوك اسفندآباد كه در گذشته آن را "قلمرو علي شكر بيگ" مي گفتند در غرب استان آزربايجاني همدان واقع شده و مركز حكومت آن در سابق روستاي قصلان-قاسيلان بوده است. منطقه عراق عجم آزربايجان به مركزيت همدان در دوره‌ي دولت تركي آزربايجاني آق قويونلو به دلیل اعتبار بالای علي شكر بيگ بهارلو، يكي از سران و امراي مشهور طايفه بهارلو به نام قلمرو "عليشكر" ناميده شده است. بعد از قاراقويونلوها، در دوره آق قويونلوها، صفويان، زنديه و حتي افشاريه نيز در اغلب كتب تاريخي اين جنوبي ترين منطقه آزربايجان به نام علي شكر بيگ معروف بوده است. در تمام اين دوره، منطقه مذكور ترك نشين و بخشي از آزربايجان قديمي بود).
فرهنگ مردم بومي شهرستان قروه، همانند نواحی مجاور شرقي آن در استان همدان، تركي است و ارتباط با همدان موجب پايداري فرهنگ تركي آن ميشود. در واقع اين بخش از آزربايجان و ادامه آن در استانهاي همدان و مركزي، از پايه هاي اصلي زبان، فرهنگ و موسيقي تركي در شمال غرب ايران بشمار ميرود. (براي خواندن گفتگوئي با عاشق رضا فطري از روستاي تراقيه (٦) قروه (قوروا) به گفت و گو با عاشق حق رضا فطري - وبلاگ همدان-آزربايجان مراجعه كنيد) (٧). از طرف ديگر، تابع تشكيلات اداري استان كردستان شدن و مهاجرت روزافزون كردان به آن باعث شده است كه در ده هه هاي اخير، در قسمتهائي از غرب شهرستان همزيستي فرهنگي تركی و كردی بوجود آيد.
اهميت استراتژيك شهرستانهاي آزربايجاني قروه (قوروا) و بيجار (بايجار)
١-منابع زيرزمينی (طلا، معادن بيشمار ديگر): شهرستان قروه آزربايجان - كه امروزه در تركيب استان كردستان قرار داده شده - با داشتن معادن فراوان فلزي و سنگهاي تزئيني و ساختماني اطرافش، از مهمترين قطبهاي معدني آزربايجان و ايران و تامين كننده سنگهاي ساختماني منطقه و كشور مي باشد. قروه در استان كردستان نيز مهمترين قطب معدني بشمار مي آيد.
٢-كشاورزی: شهرستان قروه آزربايجان - كه فعلا در تركيب استان كردستان قرار دارد- منطقه اي مستعد و يكي از مهمترين قطبهاي كشاورزي آزربايجان است. درآمد مردم از كشاورزي و تا حدودي دامداري تامين مي شود و اين خود موجب تمركز جمعيت در روستاهاي قروه شده است. قروه در استان كردستان نيز قطب كشاورزي بشمار ميرود.
٣-توريستی: قروه آزربايجان - كه فعلا در تركيب استان كردستان قرار دارد- به دليل شرايط خاص زمين ساختي و چشمه هاي آب گرم و معدني خود، مورد توجه مسافرين و گردشگران است. از مراكز ديدني اين بخش از آزربايجان، ميتوان به پل فرهادآباد، مقبره شيداي نازار، بقعه باباگرگر (باباقورقور - دده قورقوت)، حمام قصلان (قاسيلان)، و آثار صخره‌اي فرهادتاش (فرهاد داشی)، چشمه وينسار و باباگرگر (باباقورقور - دده قورقوت) اشاره نمود. همه اين مناطق، آزربايجانی و ترك نشين ميباشند.
4- بقعه باباگرگر (باباقورقور- دده قورقوت): در ٢٣ كيلومتري شمال شرقي شهر (بلوك اسفندآباد سابق)، در دشتي فراخ روستاي بابا گرگر كهنه (قديمي) قرار دارد كه بر اثر زلزله ويران شده است. در اين روستا چشمه هميشه جوشان شفابخشي بنام تنگز (١١) وجود دارد. در فاصله دو كيلومتري اين محل و در مسير روستاهاي قصلان (قاسيلان) و دلبران (دالبيران)، زيارتگاه باباگرگر (دده قورقوت) ديده ميشود كه منسوب به امامزاده سيد جلال الدين (به گفته اهالي از نوادگان امام باقر) و در ادبيات آشيقي تركي منتسب به دده قورقوت ميباشد.
٥- فرش بافی: شهرستان قروه (قوروا) مانند شهرستان بيجار (بايجار) و شهرستان سنقر (سونقور) يكي از مراكز عمده و مهم قاليبافي آزربايجاني و فرش ترك ميباشند. همانگونه كه فرش تركي در كل ايران به نادرستي به نام فرش فارسي-پرشين به جهانيان تقديم ميشود، متاسفانه فرش و ديگر صنايع دستي تركهاي استان كردستان و مناطق آزربايجاني قرار داده شده در آن نيز، در تمام منابع داخلي و خارجي از سوي مليتگرايان فارس و كرد و مقامهاي استاني و كشوري، به غلط به صورت فرش كردستانی و يا كردی تقديم ميگردند.
٦-گنجينه نامهاي تركي جغرافيائی: شهرستان قروه (قوروا) مانند شهرستان ديگر آزربايجاني بيجار (بايجار) و عموما همه كردستان، گنجينه نامهاي باستاني و اصيل جغرافيائي تركي در ايران است. بسياري از اين نامها مربوط به طوائف و گروههاي باستاني تركي ساكن در اين مناطق اند: آختاتار (آغ تاتار)، جان باغي (چان باغي)، قوري چاي (قورو چاي)، گوجه كند (گؤيجه كند)، گزل قايه (قيزيل قايا)، گيلكلو (گيله‌كلي)، چمقلو (چوماقلي)، قشلاق (قيشلاق)، قرآغل (قارا آغيل)، اوج بلاغ (اوچ بولاق)، بايتمر (باي دمير)، يمق (ياماق)، قزلجه كند (قيزيلجا كند)، مالوجه (ماليجا)، علي وردي كريم آباد (علي وئردي)، يكه چاي (يئكه چاي)، يالقوز آغاج (يالقيز آغاج)، باباگرگر (دده قورقوت)، باغلوجه (باغليجا)، بهارلو (باهارلي)، داش كسن (داش كسه‌ن)، قوجاق، قصلان (قاسيلان)، باشماق، شاه قلي (شاه قولو)، چاغر بلاغ (چاغير بولاق)، قره بلاغ (قارابولاق)، شاه بلاغي (شاه بولاغي)، نياز بلاغ (نيياز بولاق)، قاملو (قاملي)، قره بلاغ (قارابولاق) خان، آق داغ، ساري گونئی، ...
زيرنويسها:
(١)- بايجار (بيجار، بيجر): كلمه ای تركی و يا مغولی - تركی برگرفته از نام يكی از فرماندهان دوره امپراتوری تركی سلجوقی در اين منطقه از آزربايجان و به معنی شخص قدرتمند و ثروتمند است
(٢)-سونقور (سنقر، سونقار، ....): كلمه ای تركی برگرفته از نام يكی از فرماندهان دوره امپراتوری تركی سلجوقی در اين منطقه از آزربايجان و به معنی نوعی باز و عقاب درشت و نيرومند است.
(٣)- ديزه‌ج: از ريشه "تيز"-"ديز" به معنی جای بلند و مرتفع. به گفته محمود كاشغری اين كلمه تركی به صورت "دز"، "دژ" به زبان فارسی داخل شده است.
(٤)- تالپيران و يا دالبيران (دلبران): كلمه ای تركی و به معنی پرنده ای كه بال و پر می زند. از ريشه تالپيرماق - دالبيرماق به معنی بال و پر زدن پرنده است.
(٥)- قاسيلان ( قصلان، قسلن، ....): كلمه ای تركی به معنی لرزنده و لرزان. از ريشه قاسيلماق به معنی بشدت لرزيدن است.
(٦)- تورا قايا: صخره محافظ. قايا به معنی صخره و تورا به معنی هر چيزی كه در پشت آن بتوان پناه گرفت (سپر، ديوار، قلعه، استحكامات، حصار، صخره،.... )
(7)-http://hemedan-az.blogspot.com/
(٨)- تنگز: كلمه ای به تركی قديم و به معني دريا. معادل آن در تركی نو دنيز ميباشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر