درياچه اورمیه به دليل داشتن ارزش‌هاي اكولوژيك و منحصر به فرد، در سال 1346 براساس مصوبه شماره يك شوراي عالي حفاظت محيط زيست كشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره 63 شوراي عالي در سال 1354 به عنوان پارك ملي ارتقا يافت.
همچنين در سال 1356 براساس مصوبات MAB (انسان و كره مسكون) به عنوان يكي از مناطق بين‌المللي ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در سطح جهان به ثبت رسيده است.
اين درياچه با تمام جزاير آن در سال 1354 به عنوان يكي از تالاب‌هاي بين‌المللي در كنوانسيون رامسر ثبت و از طرف موسسه بين‌المللي تالاب‌ها به عنوان يكي از مهم‌ترين مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.
در اين درياچه در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت گونه دوزيست و 26 گونه ماهي زيست مي‌كند.
درياچه اورمیه داراي 102 جزيره است كه همه آنها از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه طبيعي جهان به ثبت رسيده است.
درياچه اورمیه (اورمو گولو) از نظر سطح آب‌هاي آزاد، بيستمين درياچه جهان از لحاظ وسعت و شورترين بعد از بحرالميت محسوب مي‌شود.
طول درياچه از 130 تا 146 كيلومتر و عرض آن از 58 كيلومتر تا 15كيلومتر (بين كوه زنبيل و جزيره اسلامي) متغير است.
حجم آب درياچه اورمیه در مساحت 5 هزار و 822 كيلومتر مربع و با عميق متوسط 5.4 متر بالغ بر 31 ميليارد مترمكعب برآورد شده است.
حوزه آبريز درياچه اورمیه داراي 52 هزار و 47 كيلومتر مربع بوده كه در استان‌هاي آذربايجان غربي، شرقي، كردستان و قسمت بسيار كمي نيز در كشور تركيه است.
منابع تأمين‌كننده آب اين درياچه شامل جريان‌هاي سطحي رودخانهها، جريان آب‌هاي زيرزميني و بارش مستقيم به سطح درياچه، آب‌هاي سطحي شامل 14 رودخانه دائمي، هفت رودخانه فصلي و 39 جريان سيلابي است.
دبي اين رودخانهها نوسانات بسياري دارد به طوريكه زرينه‌رود با متوسط آورد 2 هزار ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 12 هزار كيلومتر مربع ،بزرگ‌ترين و آذرشهرچاي با متوسط آورد 34 ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 300 كيلومتر مربع كوچك‌ترين رودخانه دائمي اين حوضه محسوب مي‌شود.
اما اين زيست‌بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودي است، چرا كه به گفته مسئولان سازمان محيط زيست، كاهش ميزان نزولات جوي، پايين بودن راندمان آبياري كشاورزي در حوضه آبريز درياچه اورمیه و عدم اختصاص آب كافي براي تامين نياز بيولوژيكي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه از عوامل تشديدكننده بحران و كويري شدن منطقه به شمار مي‌رود.
چند سالي است كه عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به‌فردترين تالاب جهان به دليل ميزان پسرفت آب به تهديدي جدي براي ساكنان منطقه تبديل شود، در نتيجه پس‌روي آب درياچه، وسعت آن به ميزان قابل توجهي كاهش يافته و برخي قسمت‌هاي جنوبي درياچه غيرقابل دسترسي و تبديل به نمك‌زار شده است كه اين پديده مي‌تواند فجايع زيست محيطي بسيار زيادي را همراه داشته باشد كه يكي از آنها به جاي ماندن روستاهاي خالي از سكنه در شرق اين درياچه است.
شوره‌زارهاي حاشيه دريا روز به روز وسيع‌تر و آب‌هاي زيرسطحي نيز شورتر مي‌شوند تا جايي كه پنج روستاي حاشيه درياچه هم‌اكنون خالي از سكنه شده‌اند.
بادهاي نمكي در آينده به يكي از تهديدهاي جدي منطقه تبديل مي‌شو و به گفته مسئولان امر، مزارع درجه يك حاشيه درياچه اورمیه با تهديد نابودي مواجه هستند.
براساس برآورد كارشناسان، 70 درصد علت كاهش آب درياچه اورمیه شرايط طبيعي و اقليمي از قبيل تبخير است و تنها 30 درصد توسط عوامل انساني صورت مي‌گيرد.
مرگ و نابودي اطرافش پرسه مي‌زند، غربت تلخي بر سكوتش جامانده و ترك‌هاي نقش‌بسته، جراحتش را عميق‌تر كرده است.
آواز پرندگان، رقص فلامينگوها و جست‌و‌خيز حيوانات حكم سراب را برايش دارد. اكنون سيراب شدن از آب، به رؤياي شبانه شيريني مبدل شده كه به رنگ اميد درآمده است*
همچنين در سال 1356 براساس مصوبات MAB (انسان و كره مسكون) به عنوان يكي از مناطق بين‌المللي ذخيره‌گاه‌هاي زيست كره در سطح جهان به ثبت رسيده است.
اين درياچه با تمام جزاير آن در سال 1354 به عنوان يكي از تالاب‌هاي بين‌المللي در كنوانسيون رامسر ثبت و از طرف موسسه بين‌المللي تالاب‌ها به عنوان يكي از مهم‌ترين مناطق مهم پرندگان انتخاب شد.
در اين درياچه در حال حاضر 27 گونه پستاندار، 212 گونه پرنده، 41 گونه خزنده، هفت گونه دوزيست و 26 گونه ماهي زيست مي‌كند.
درياچه اورمیه داراي 102 جزيره است كه همه آنها از سوي سازمان يونسكو به عنوان ذخيره‌گاه طبيعي جهان به ثبت رسيده است.
درياچه اورمیه (اورمو گولو) از نظر سطح آب‌هاي آزاد، بيستمين درياچه جهان از لحاظ وسعت و شورترين بعد از بحرالميت محسوب مي‌شود.
طول درياچه از 130 تا 146 كيلومتر و عرض آن از 58 كيلومتر تا 15كيلومتر (بين كوه زنبيل و جزيره اسلامي) متغير است.
حجم آب درياچه اورمیه در مساحت 5 هزار و 822 كيلومتر مربع و با عميق متوسط 5.4 متر بالغ بر 31 ميليارد مترمكعب برآورد شده است.
حوزه آبريز درياچه اورمیه داراي 52 هزار و 47 كيلومتر مربع بوده كه در استان‌هاي آذربايجان غربي، شرقي، كردستان و قسمت بسيار كمي نيز در كشور تركيه است.
منابع تأمين‌كننده آب اين درياچه شامل جريان‌هاي سطحي رودخانهها، جريان آب‌هاي زيرزميني و بارش مستقيم به سطح درياچه، آب‌هاي سطحي شامل 14 رودخانه دائمي، هفت رودخانه فصلي و 39 جريان سيلابي است.
دبي اين رودخانهها نوسانات بسياري دارد به طوريكه زرينه‌رود با متوسط آورد 2 هزار ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 12 هزار كيلومتر مربع ،بزرگ‌ترين و آذرشهرچاي با متوسط آورد 34 ميليون مترمكعب و سطح حوضه‌اي برابر با 300 كيلومتر مربع كوچك‌ترين رودخانه دائمي اين حوضه محسوب مي‌شود.
اما اين زيست‌بوم با تمام دار و ندارش رو به نابودي است، چرا كه به گفته مسئولان سازمان محيط زيست، كاهش ميزان نزولات جوي، پايين بودن راندمان آبياري كشاورزي در حوضه آبريز درياچه اورمیه و عدم اختصاص آب كافي براي تامين نياز بيولوژيكي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه از عوامل تشديدكننده بحران و كويري شدن منطقه به شمار مي‌رود.
چند سالي است كه عوامل مختلف دست به دست هم داده‌اند تا منحصر به‌فردترين تالاب جهان به دليل ميزان پسرفت آب به تهديدي جدي براي ساكنان منطقه تبديل شود، در نتيجه پس‌روي آب درياچه، وسعت آن به ميزان قابل توجهي كاهش يافته و برخي قسمت‌هاي جنوبي درياچه غيرقابل دسترسي و تبديل به نمك‌زار شده است كه اين پديده مي‌تواند فجايع زيست محيطي بسيار زيادي را همراه داشته باشد كه يكي از آنها به جاي ماندن روستاهاي خالي از سكنه در شرق اين درياچه است.
شوره‌زارهاي حاشيه دريا روز به روز وسيع‌تر و آب‌هاي زيرسطحي نيز شورتر مي‌شوند تا جايي كه پنج روستاي حاشيه درياچه هم‌اكنون خالي از سكنه شده‌اند.
بادهاي نمكي در آينده به يكي از تهديدهاي جدي منطقه تبديل مي‌شو و به گفته مسئولان امر، مزارع درجه يك حاشيه درياچه اورمیه با تهديد نابودي مواجه هستند.
براساس برآورد كارشناسان، 70 درصد علت كاهش آب درياچه اورمیه شرايط طبيعي و اقليمي از قبيل تبخير است و تنها 30 درصد توسط عوامل انساني صورت مي‌گيرد.
مرگ و نابودي اطرافش پرسه مي‌زند، غربت تلخي بر سكوتش جامانده و ترك‌هاي نقش‌بسته، جراحتش را عميق‌تر كرده است.
آواز پرندگان، رقص فلامينگوها و جست‌و‌خيز حيوانات حكم سراب را برايش دارد. اكنون سيراب شدن از آب، به رؤياي شبانه شيريني مبدل شده كه به رنگ اميد درآمده است*
«چي‌چست» درياچه كهن؟
«چي‌چست؟؟» اين درياچه كهن، درياچه‌اي كه در كرانه خود، خاطرات زيادي را جاي داده و واژه واژه‌اش گذري بر پيشينه ايرانيان؟؟ كهن است، حالا نظاره‌گر غروبي غم‌انگيز است.؟؟
اين‌روزها اورمیه به نمك نشسته و بوي نامطبوع مرگ، مرغان دريايي و پرندگان را فراري داده است.
به گفته مسئولان محيط زيست از مجموع 5 هزار و 700 كيلومتر وسعت درياچه اورمیه نزديك به 3 هزار كيلومتر از آن به شوره‌زار تبديل شده است. شوره‌زار سفيد رنگ تن‌پوش اورمیه شده و او را براي رفتن به آغوش مرگ آماده مي‌كند.
* خشك شدن درياچه اورمیه عامل نابودي كشاورزي منطقه
مسعود محمديان، رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان آزربايجان شرقي با اشاره به اينكه اراضي كشاورزي آزربايجان شرقي و استان‌هاي واقع در شمال غرب كشور، تحت تأثير پس‌روي آب درياچه اورمیه قرار دارند، گفت: خشك شدن درياچه اورمیه، كشاورزي و باغات منطقه را در آستانه نابودي كامل قرار داده و در صورت نبود راه‌حلي اورژانسي، شاهد فاجعه‌اي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي و كشاورزي عظيمي در منطقه خواهيم بود.
دبير كارگروه توسعه كشاورزي و محيط زيست شمال غرب كشور با اشاره به اينكه پس‌روي آب اين درياچه در وضعيت فعلي، نه تنها بزرگ‌ترين چالش بخش كشاورزي در شمال غرب كشور بلكه در سطح منطقه و كشور است، افزود: اگر روند فعلي خشك شدن اين درياچه ادامه يابد و راه‌حل اساسي در اين باره ارائه نشود با خشك شدن درياچه در آينده با وزيدن بادهاي حاوي املاح و نمك به سمت اراضي كشاورزي و درختان، نه تنها در استان آذربايجان شرقي و غربي بلكه با نفوذ در نقاط دوردست حتي مي‌تواند كشاورزي ساير مناطق را تحت تأثير و تهديد جدي خويش قرار دهد.
محمديان با اشاره به اينكه در حال حاضر بيش از 300 هزار هكتار از اراضي كشاورزي آزربايجان شرقي به دليل شرايط جوي بسيار نامناسب درياچه اورمیه آسيب ديده است، گفت: بايد هر چه سريع‌تر با ساز و كارهاي لازم براي بهبود وضعيت حاكم بر اراضي كشاورزي مزبور اقدام شود.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان آزربايجان شرقي با اشاره به اينكه 550 هزار هكتار از اراضي 13 شهرستان و 200هزار هكتار از اراضي كشاورزي استان به صورت مستقيم تحت تأثير خشك شدن درياچه اورمیه قرار گرفته‌اند، افزود: نبايد با انفعال و درجا زدن با شرايط فعلي خشك شدن درياچه اورمیه تسليم شده و كشاورزي را رها كرد
وي گفت: بايد با كنترل آب‌هاي سطحي استفاده بهينه از آب، گسترش آبياري تحت فشار به جاي غرقابي و كشت محصولات جايگزين در زمين‌هاي شور حاشيه اين درياچه به مقابله با وضعيت بغرنج فعلي برويم.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي آزربايجان شرقي، پس‌روي درياچه اورمیه را بزرگ‌ترين چالش زيست محيطي استان دانست و از اعضاي كميسيون كشاورزي مجلس خواست با تصويب قوانين مانع از نابودي اين درياچه شوند.
* آزربايجان شرقي را جزو استان‌هاي كم‌آب كشور
ارسلان هاشمي، مديرعامل آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي، آذربايجان شرقي را جزو استان‌هاي كم‌آب كشور دانسته و افزود: اين امر توجه به مصرف بهينه و اهميت بهره‌گيري از آب‌هاي مدرن در منطقه را بيش از پيش نمودار ساخته است.
وي، به سرانه استاني يك‌هزار و 250 متر مكعب آب قابل دسترس در استان اشاره كرد و گفت: اين در حالي است كه سرانه آب قابل دسترس در سطح كشور 2 هزار مترمكعب و در سطح جهان 7 تا 8 هزار مترمكعب است.
هاشمي، به وجود 37 درصد آب‌هاي زيرزميني و 63 درصد آب‌هاي سطحي در حدود 4 ميليارد و 600 ميليون مترمكعب اشاره كرده و اظهار داشت: ميزان مصرف آب در بخش كشاورزي 88 درصد، آب شرب 10 درصد و در قسمت صنعت دو درصد بوده كه لازم است با گسترش آبياري تحت فشار ميزان آن را در بخش كشاورزي تقليل دهيم.
* تخريب150 هزار هكتار از اراضي آزربايجان شرقي
بيوك رئيسي، مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي گفت: بيش از 150 هزار هكتار از اراضي استان بر اثر خشك شدن درياچه اورمیه تخريب مي‌شوند.
وي اظهار داشت: وسعت تخريب درياچه اورمیه در حوزه آزربايجان شرقي 150 هزار هكتار خواهد بود كه اگر اين روند ادامه پيدا كند در چند سال آينده شاهد خشك شدن باغات موجود در استان خواهيم بود.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي تاكيد كرد: علاوه بر اينكه استان آزربايجان شرقي در خط مقدم مخاطرات است ديگر استان‌هاي شمالي و حتي غربي شاهد بروز توده‌هاي نمكي به جاي ذرات گرد و غبار در فضاي استان خواهند بود.
وي ادامه داد: نياز آبي سالانه درياچه اورمیه 4 ميليارد مترمكعب است و دستگاه‌هاي مختلف هم وظايف مختلفي دارند.
رئيسي افزود: وظيفه سازمان حفاظت محيط زيست حفظ زيست و نظارت بر عملكرد دستگاه‌هاي ديگر است.
وي خاطرنشان كرد: افزايش غلظت نمك درياچه سبب شده پرندگاني كه در اين درياچه اقامت داشتند نيز قادر به ادامه حيات در اين درياچه نشوند.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي افزود: كارگاه‌هاي متفاوت براي ارائه راهكارهاي مختلف از طريق دفتر تالاب‌هاي ايران و مشاوران بين‌المللي تشكيل شده است و خروجي اين كارگاه‌ها تدوين سند مديريت درياچه اورمیه است.
وي با بيان اينكه تغييرات اقليمي اصلي‌ترين علت خشك شدن درياچه اورمیه است، تاكيد كرد: تغييرات اقليمي 69 درصد كاهش، راندمان آبياري 25 درصد و سازه‌هاي هيدروليكي شش درصد در خشك شدن درياچه اورمیه نقش دارند.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان شرقي ادامه داد: در حال حاضر روند مديريت بر درياچه اورمیه اينگونه است كه گروه‌هاي مختلفي متشكل از كارشناسان با تجربه سازمان محيط زيست، جهاد كشاورزي آب منطقه‌اي و شوراهاي اسلامي مناطق تاثيرپذير از مخاطرات زيست محيطي تشكيل شده و سند پايدار مديريت بر درياچه اورمیه تدوين شده است.
رئيسي خاطرنشان كرد: در سفر دوم رئيس جمهور به استان مصوبه خوبي براي مديريت و تزريق منابع مالي براي احيا و نجات اين درياچه اخذ شده است همچنين در سفر سوم دولت به آزربايجان غربي نيز اين مصوبه نهايي شده است.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي ادامه داد: براي نهايي كردن تصميم دولت براي مديريت درياچه اورمیه كارگروهي با مديريت معاون اول رئيس جمهور، رئيس سازمان حفاظت محيط زيست، وزير جهاد كشاورزي، وزير نيرو و ساير دستگاه‌هاي مسئول براي اجرايي كردن مصوبات سفر تشكيل شده است.
وي اظهار داشت: در اين كارگروه موضوعاتي اعم از علل راهكارهاي مديريتي و پروژه‌هاي پيشنهادي به تصويب رسيده و اينك چند پروژه نيز در دستور كار دولت است.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي، انتقال آب به درياچه اورمیه را مهم‌ترين پروژه براي نجات درياچه اورمیه دانست و خاطرنشان كرد: بارور كردن ابرها، افزايش راندمان آبياري، تغيير الگوي كشت و فرهنگ‌سازي را از ديگر پروژه‌هاي در دستور كار دولت براي نجات درياچه اورمیه عنوان كردرئيسي با اشاره به تنوع‌زيستي پارك ملي درياچه اورمیه و وجود ۵۴۸ گونه گياهي، ۲۳۹ گونه پرنده و ۲۷ پستاندار در آن اظهار داشت: ۶۰ درصد از مساحت درياچه، ۵۰درصد جوامع انساني و ۳۱ درصد حوزه آبريز درياچه در مديريت استان آذربايجان شرقي قرار دارد كه تبعات ناشي از بحران درياچه تأثيرات بيشتري را به استان وارد مي‌كند.
* اقدام عاجل براي جلوگيري از شدت يافتن فاجعه زيست محيطي
احمدعلي كيخا، نايب رئيس اول كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه كميسيون كشاورزي تلاش كرده سهم كشاورزي كشور را بيشتر سازد، گفت: شايسته است مسئولان منطقه به ويژه استانداران آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي به همراه وزراي جهاد كشاورزي، نيرو و همراهي سازمان محيط زيست اقدام عملي عاجل براي جلوگيري از شدت يافتن اين فاجعه زيست محيطي كنند.
وي، به 30 هزار ميليارد ريال اعتبار مصوب مجلس براي مهار آب‌هاي سطحي و مرزي و استفاده بهينه از آن اشاره كرده و افزود: البته هم دولت و هم مجلس شوراي اسلامي تلاش‌هاي زيادي براي تقليل مصرف آب كشاورزي به انجام رسانده‌اند كه ناكافي بوده است.
* 139 سد در مسير آب‌هاي روان به درياچه اورمیه
كاظم فرهمند، نايب رئيس دوم كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به ساخت 29 سد در مسير آب‌هاي روان به درياچه اورمیه در استان آذربايجان غربي و 110 سد در آذربايجان شرقي گفت: لازم است تا سهم درياچه اورمیه از اين سدها به مقدار مورد نياز لحاظ شود تا مانع خشك شدن اين درياچه زيبا شويم.
نماينده مردم بافق، مهريز، ابركوه و خاتم در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه در صورت كوتاهي در اين‌كار شاهد فاجعه‌اي زيست محيطي در منطقه خواهيم بود، تصريح كرد: شايسته است از 139 سدي كه در مسير درياچه اورمیه ساخته شده‌اند، سهم و حق‌آبه اين درياچه لحاظ شود.
* شناسايي موانه براي احياي درياچه اورمیه
سيد محمدرضا حاجي‌اصغري عضو كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به ابعاد عظيم زيست محيطي خشك شدن درياچه اورمیه گفت: مسئولان جهاد كشاورزي و آب منطقه‌اي استان‌هاي واقع در حوضه بايد در كنار يكديگر و بدور از هرگونه بروكراسي اداري موانع موجود براي احياي درياچه اورمیه را شناسايي و آن را با تعامل حل و فصل كنند.
نماينده مردم ميانه در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه حضور نمايندگان كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي در سه استان شمال غرب كشور صرفا براي بررسي مشكلات بخش كشاورزي و آب استان‌هاي شمال غرب كشور بوده و افزود: نمايندگان كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي در استان حضور يافته‌اند تا ابعادخشك شدن درياچه اورمیه را از نزديك مشاهده كرده و نسبت به حل و فصل آن اقدامات قانوني خود را به انجام رسانند*تشكيل كار گروه ويژه نمايندگان و دولتمردان
عيس
«چي‌چست؟؟» اين درياچه كهن، درياچه‌اي كه در كرانه خود، خاطرات زيادي را جاي داده و واژه واژه‌اش گذري بر پيشينه ايرانيان؟؟ كهن است، حالا نظاره‌گر غروبي غم‌انگيز است.؟؟
اين‌روزها اورمیه به نمك نشسته و بوي نامطبوع مرگ، مرغان دريايي و پرندگان را فراري داده است.
به گفته مسئولان محيط زيست از مجموع 5 هزار و 700 كيلومتر وسعت درياچه اورمیه نزديك به 3 هزار كيلومتر از آن به شوره‌زار تبديل شده است. شوره‌زار سفيد رنگ تن‌پوش اورمیه شده و او را براي رفتن به آغوش مرگ آماده مي‌كند.
* خشك شدن درياچه اورمیه عامل نابودي كشاورزي منطقه
مسعود محمديان، رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان آزربايجان شرقي با اشاره به اينكه اراضي كشاورزي آزربايجان شرقي و استان‌هاي واقع در شمال غرب كشور، تحت تأثير پس‌روي آب درياچه اورمیه قرار دارند، گفت: خشك شدن درياچه اورمیه، كشاورزي و باغات منطقه را در آستانه نابودي كامل قرار داده و در صورت نبود راه‌حلي اورژانسي، شاهد فاجعه‌اي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي و كشاورزي عظيمي در منطقه خواهيم بود.
دبير كارگروه توسعه كشاورزي و محيط زيست شمال غرب كشور با اشاره به اينكه پس‌روي آب اين درياچه در وضعيت فعلي، نه تنها بزرگ‌ترين چالش بخش كشاورزي در شمال غرب كشور بلكه در سطح منطقه و كشور است، افزود: اگر روند فعلي خشك شدن اين درياچه ادامه يابد و راه‌حل اساسي در اين باره ارائه نشود با خشك شدن درياچه در آينده با وزيدن بادهاي حاوي املاح و نمك به سمت اراضي كشاورزي و درختان، نه تنها در استان آذربايجان شرقي و غربي بلكه با نفوذ در نقاط دوردست حتي مي‌تواند كشاورزي ساير مناطق را تحت تأثير و تهديد جدي خويش قرار دهد.
محمديان با اشاره به اينكه در حال حاضر بيش از 300 هزار هكتار از اراضي كشاورزي آزربايجان شرقي به دليل شرايط جوي بسيار نامناسب درياچه اورمیه آسيب ديده است، گفت: بايد هر چه سريع‌تر با ساز و كارهاي لازم براي بهبود وضعيت حاكم بر اراضي كشاورزي مزبور اقدام شود.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان آزربايجان شرقي با اشاره به اينكه 550 هزار هكتار از اراضي 13 شهرستان و 200هزار هكتار از اراضي كشاورزي استان به صورت مستقيم تحت تأثير خشك شدن درياچه اورمیه قرار گرفته‌اند، افزود: نبايد با انفعال و درجا زدن با شرايط فعلي خشك شدن درياچه اورمیه تسليم شده و كشاورزي را رها كرد
وي گفت: بايد با كنترل آب‌هاي سطحي استفاده بهينه از آب، گسترش آبياري تحت فشار به جاي غرقابي و كشت محصولات جايگزين در زمين‌هاي شور حاشيه اين درياچه به مقابله با وضعيت بغرنج فعلي برويم.
رئيس سازمان جهاد كشاورزي آزربايجان شرقي، پس‌روي درياچه اورمیه را بزرگ‌ترين چالش زيست محيطي استان دانست و از اعضاي كميسيون كشاورزي مجلس خواست با تصويب قوانين مانع از نابودي اين درياچه شوند.
* آزربايجان شرقي را جزو استان‌هاي كم‌آب كشور
ارسلان هاشمي، مديرعامل آب منطقه‌اي آذربايجان شرقي، آذربايجان شرقي را جزو استان‌هاي كم‌آب كشور دانسته و افزود: اين امر توجه به مصرف بهينه و اهميت بهره‌گيري از آب‌هاي مدرن در منطقه را بيش از پيش نمودار ساخته است.
وي، به سرانه استاني يك‌هزار و 250 متر مكعب آب قابل دسترس در استان اشاره كرد و گفت: اين در حالي است كه سرانه آب قابل دسترس در سطح كشور 2 هزار مترمكعب و در سطح جهان 7 تا 8 هزار مترمكعب است.
هاشمي، به وجود 37 درصد آب‌هاي زيرزميني و 63 درصد آب‌هاي سطحي در حدود 4 ميليارد و 600 ميليون مترمكعب اشاره كرده و اظهار داشت: ميزان مصرف آب در بخش كشاورزي 88 درصد، آب شرب 10 درصد و در قسمت صنعت دو درصد بوده كه لازم است با گسترش آبياري تحت فشار ميزان آن را در بخش كشاورزي تقليل دهيم.
* تخريب150 هزار هكتار از اراضي آزربايجان شرقي
بيوك رئيسي، مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي گفت: بيش از 150 هزار هكتار از اراضي استان بر اثر خشك شدن درياچه اورمیه تخريب مي‌شوند.
وي اظهار داشت: وسعت تخريب درياچه اورمیه در حوزه آزربايجان شرقي 150 هزار هكتار خواهد بود كه اگر اين روند ادامه پيدا كند در چند سال آينده شاهد خشك شدن باغات موجود در استان خواهيم بود.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي تاكيد كرد: علاوه بر اينكه استان آزربايجان شرقي در خط مقدم مخاطرات است ديگر استان‌هاي شمالي و حتي غربي شاهد بروز توده‌هاي نمكي به جاي ذرات گرد و غبار در فضاي استان خواهند بود.
وي ادامه داد: نياز آبي سالانه درياچه اورمیه 4 ميليارد مترمكعب است و دستگاه‌هاي مختلف هم وظايف مختلفي دارند.
رئيسي افزود: وظيفه سازمان حفاظت محيط زيست حفظ زيست و نظارت بر عملكرد دستگاه‌هاي ديگر است.
وي خاطرنشان كرد: افزايش غلظت نمك درياچه سبب شده پرندگاني كه در اين درياچه اقامت داشتند نيز قادر به ادامه حيات در اين درياچه نشوند.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي افزود: كارگاه‌هاي متفاوت براي ارائه راهكارهاي مختلف از طريق دفتر تالاب‌هاي ايران و مشاوران بين‌المللي تشكيل شده است و خروجي اين كارگاه‌ها تدوين سند مديريت درياچه اورمیه است.
وي با بيان اينكه تغييرات اقليمي اصلي‌ترين علت خشك شدن درياچه اورمیه است، تاكيد كرد: تغييرات اقليمي 69 درصد كاهش، راندمان آبياري 25 درصد و سازه‌هاي هيدروليكي شش درصد در خشك شدن درياچه اورمیه نقش دارند.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آذربايجان شرقي ادامه داد: در حال حاضر روند مديريت بر درياچه اورمیه اينگونه است كه گروه‌هاي مختلفي متشكل از كارشناسان با تجربه سازمان محيط زيست، جهاد كشاورزي آب منطقه‌اي و شوراهاي اسلامي مناطق تاثيرپذير از مخاطرات زيست محيطي تشكيل شده و سند پايدار مديريت بر درياچه اورمیه تدوين شده است.
رئيسي خاطرنشان كرد: در سفر دوم رئيس جمهور به استان مصوبه خوبي براي مديريت و تزريق منابع مالي براي احيا و نجات اين درياچه اخذ شده است همچنين در سفر سوم دولت به آزربايجان غربي نيز اين مصوبه نهايي شده است.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي ادامه داد: براي نهايي كردن تصميم دولت براي مديريت درياچه اورمیه كارگروهي با مديريت معاون اول رئيس جمهور، رئيس سازمان حفاظت محيط زيست، وزير جهاد كشاورزي، وزير نيرو و ساير دستگاه‌هاي مسئول براي اجرايي كردن مصوبات سفر تشكيل شده است.
وي اظهار داشت: در اين كارگروه موضوعاتي اعم از علل راهكارهاي مديريتي و پروژه‌هاي پيشنهادي به تصويب رسيده و اينك چند پروژه نيز در دستور كار دولت است.
مديركل حفاظت محيط زيست استان آزربايجان شرقي، انتقال آب به درياچه اورمیه را مهم‌ترين پروژه براي نجات درياچه اورمیه دانست و خاطرنشان كرد: بارور كردن ابرها، افزايش راندمان آبياري، تغيير الگوي كشت و فرهنگ‌سازي را از ديگر پروژه‌هاي در دستور كار دولت براي نجات درياچه اورمیه عنوان كردرئيسي با اشاره به تنوع‌زيستي پارك ملي درياچه اورمیه و وجود ۵۴۸ گونه گياهي، ۲۳۹ گونه پرنده و ۲۷ پستاندار در آن اظهار داشت: ۶۰ درصد از مساحت درياچه، ۵۰درصد جوامع انساني و ۳۱ درصد حوزه آبريز درياچه در مديريت استان آذربايجان شرقي قرار دارد كه تبعات ناشي از بحران درياچه تأثيرات بيشتري را به استان وارد مي‌كند.
* اقدام عاجل براي جلوگيري از شدت يافتن فاجعه زيست محيطي
احمدعلي كيخا، نايب رئيس اول كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه كميسيون كشاورزي تلاش كرده سهم كشاورزي كشور را بيشتر سازد، گفت: شايسته است مسئولان منطقه به ويژه استانداران آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي به همراه وزراي جهاد كشاورزي، نيرو و همراهي سازمان محيط زيست اقدام عملي عاجل براي جلوگيري از شدت يافتن اين فاجعه زيست محيطي كنند.
وي، به 30 هزار ميليارد ريال اعتبار مصوب مجلس براي مهار آب‌هاي سطحي و مرزي و استفاده بهينه از آن اشاره كرده و افزود: البته هم دولت و هم مجلس شوراي اسلامي تلاش‌هاي زيادي براي تقليل مصرف آب كشاورزي به انجام رسانده‌اند كه ناكافي بوده است.
* 139 سد در مسير آب‌هاي روان به درياچه اورمیه
كاظم فرهمند، نايب رئيس دوم كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به ساخت 29 سد در مسير آب‌هاي روان به درياچه اورمیه در استان آذربايجان غربي و 110 سد در آذربايجان شرقي گفت: لازم است تا سهم درياچه اورمیه از اين سدها به مقدار مورد نياز لحاظ شود تا مانع خشك شدن اين درياچه زيبا شويم.
نماينده مردم بافق، مهريز، ابركوه و خاتم در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه در صورت كوتاهي در اين‌كار شاهد فاجعه‌اي زيست محيطي در منطقه خواهيم بود، تصريح كرد: شايسته است از 139 سدي كه در مسير درياچه اورمیه ساخته شده‌اند، سهم و حق‌آبه اين درياچه لحاظ شود.
* شناسايي موانه براي احياي درياچه اورمیه
سيد محمدرضا حاجي‌اصغري عضو كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به ابعاد عظيم زيست محيطي خشك شدن درياچه اورمیه گفت: مسئولان جهاد كشاورزي و آب منطقه‌اي استان‌هاي واقع در حوضه بايد در كنار يكديگر و بدور از هرگونه بروكراسي اداري موانع موجود براي احياي درياچه اورمیه را شناسايي و آن را با تعامل حل و فصل كنند.
نماينده مردم ميانه در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه حضور نمايندگان كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي در سه استان شمال غرب كشور صرفا براي بررسي مشكلات بخش كشاورزي و آب استان‌هاي شمال غرب كشور بوده و افزود: نمايندگان كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي در استان حضور يافته‌اند تا ابعادخشك شدن درياچه اورمیه را از نزديك مشاهده كرده و نسبت به حل و فصل آن اقدامات قانوني خود را به انجام رسانند*تشكيل كار گروه ويژه نمايندگان و دولتمردان
عيس
ي جعفري سخنگوي كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي بر لزوم كنترل آب‌هاي سطحي و استفاده بهينه از آب كشاورزي در قالب آبياري مدرن و تحت فشار تأكيد كرده و گفت: در صورت عملي شدن قانون افزايش بهره‌وري بخش كشاورزي و منابع طبيعي مي‌توان نسبت به حل و فصل بسياري از مشكلات و چالش‌هاي بخش كشاورزي اميدوار شد.
نماينده مردم بهار و كبودرآهنگ ضمن تأكيد بر اينكه كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي بر مشكلات ناشي از خشك شدن درياچه اورمیه احاطه دارد، ابراز اميدواري كرد به زودي با تشكيل كارگروه ويژه متشكل از نمايندگان و دولتمردان بتوانيم ابعاد اين فاجعه زيست‌محيطي را كاهش دهيم.
* به تنهايي نمي‌توان مشكل درياچه اورمیه را برطرف كرد
شكور اكبرنژاد نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس گفت: بحث درياچه اورمیه يك مسئله ملي است و هيچ نهادي نمي‌تواند به تنهايي از عهده اين مشكل برآيد و اراده ملي بايد در حل اين مسئله دخيل باشد.
وي اظهار داشت: نمايندگان استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي درباره اين معضل زيست محيطي حساسيت خاصي دارند و توانسته‌اند دولت را به اين مسئله حساس كنند ولي انتظار اين است كه در اين باره بيش از پيش اقدام اصولي صورت گيرد.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس ادامه داد: براي رفع اين معضل نمايندگان استان‌هاي آذربايجان غربي و شرقي بايد مدام با رئيس جمهور ديدار داشته باشند و حساسيت مشكل درياچه را به اطلاع دولت برسانند البته ما در اين زمينه اقداماتي انجام داده‌ايم
وي همچنين اظهار داشت: اينكه گفته مي‌شود از جاهاي ديگر بايد آب به درياچه انتقال دهيم، حرف كارشناسي است اما بايد اين حرف را به عمل برسانيم و تا اين حرف عملي نشده است نمي‌توان درياچه اورمیه را نجات داد.
اكبرنژاد ادامه داد: بحث انتقال آب رودخانه ارس به درياچه نزديك به يقين است و از طرف ديگر بارور كردن ابرها نيز مطرح است اما به نظر مي‌رسد اين كار به تنهايي كفاف آب درياچه را ندهد.
وي اضافه كرد: در حال حاضر طرح گلفرج نيز در دست اجرا است ولي حق‌آبه ما در آنجا زياد به هدر مي‌رود و بايد در اين باره اقدام اساسي صورت گيرد.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس شوراي اسلامي با بيان اينكه در حال حاضر نمايندگان بيشتر از همه چيز بر روي آب و خط راه‌آهن تاكيد دارند، گفت: ما در اين باره حساسيت زيادي داريم تا مشكلات استان از قبيل آب و راه آن تامين شود.
اكبرنژاد تصريح كرد: با توجه به اينكه درياچه اورمیه در منطقه جغرافيايي حساسي قرار دارد تبعات منفي ناشي از خشك شدن آن گريبانگير تمام كشورهاي منطقه مي‌شود تا جايي كه صنعت كشاورزي و زندگي شهرنشيني در مناطق مجاور درياچه مختل مي‌شود.
وي تصريح كرد: برطرف كردن بحران درياچه اورمیه وظيفه انحصاري يك دستگاه يا گروه خاص نيست بلكه تمام مردم و متوليان دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي بايد با اقتدار وارد عمل شوند و نسبت به اين موضوع بي‌تفاوت نباشد زيرا تبعات منفي خشك شدن درياچه اورمیه گريبانگير همه مي‌شود.
اكبرنژاد خاطرنشان كرد: براي احياي زيبايي‌هاي طبيعي درياچه اورمیه بايد مسئولان استان‌هاي مجاور از جمله كردستان و آزربايجان شرقي با مسئولان آذربايجان غربي مشاركت كنند چرا كه آسيب‌هاي ناشي از خشك شدن درياچه اورمیه آنان را هم متضرر مي‌كند.
* عوارض چشمي نتيجه خشك شدن درياچه اورمیه
محمود اكرامي، معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي گفت: نياز به عينك براي مردم از عوارض خشك شدن درياچه اورمیه است.
وي اظهار داشت: از عوارضي كه در حال حاضر خشك شدن درياچه اورمیه بر مردم اين مناطق داشته است اينكه بر چشمان مردم آسيب مي‌رساند و سبب مي‌شود كه مردم به ويژه مردم آزربايجان غربي نيازمند عينك شوند.
اكرامي افزود: اگر جلوي خشكي درياچه اورمیه و بحران زيست محيطي آن گرفته نشود، مناطق اطراف درياچه اورمیه دچار خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري مي‌شوند.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آزربايجان شرقي ادامه داد: با توجه به ويژگي‌هاي بارز زيست محيطي و درماني درياچه اورمیه، امروز شاهد آن هستيم كه اين درياچه تدريجا در حال نابودي است.
وي همچنين گفت: جلوگيري از خشك شدن و احياي درياچه اورمیه موجب مي‌شود تا اثرات سوء خشك شدن درياچه اورمیه متوجه زيرساخت‌هاي كشاورزي استان نشود.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي با اشاره به كارهاي ممكن در نجات اين درياچه تاكيد كرد:
تاكنون راه‌هاي مختلفي مانند انتقال آب از درياي خزر، رود ارس و يا زاب صغير مطرح شده كه با امكان‌سنجي مي‌توان كاراترين راه را عملياتي كرد.
وي، درياچه اورمیه را دومين درياچه جهان از نظر شوري و داشتن گياهان، جلبك‌ها و موجودات زنده دانست و گفت: طي سال‌هاي اخير علاوه بر مسدود شدن ورود آب‌هاي شيرين به اين درياچه، آب‌هاي زيرزميني و چاه‌هاي عميق نيز قطع شده‌اند كه شهرهاي اطراف درياچه را با بحران روبه رو كرده است.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي، تغيير شديد غلظت درياچه سبب شده كه «آرتميا»، تنها موجود زنده اين درياچه كه بسيار ارزشمند است، در معرض خطر نابودي كامل قرار گيرد.
* با مرگ درياچه اورمیه ديگر نيازي به چاره‌جويي نيست
وحيد كاظم‌زاده، دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي گفت: با مرگ تدريجي 80 درصد از درياچه اورمیه و محو شدن آب از ديدگان مردم، درياچه‌اي باقي نمانده است كه از اين به بعد درباره آن چاره‌جويي شود.
وي با ابراز تاسف از ناديده گرفتن تبعات خشكي درياچه اورمیه توسط متوليان امر اظهار داشت: برخي مسئولان هنوز بحران درياچه اورمیه را به خوبي درك نكرده‌اند و به جاي حل مشكل، به دنبال مقصر بوده و با برگزاري همايش‌ها و سمينارهاي نمايشي به دنبال فرافكني هستند.
دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي با بيان اينكه مرگ درياچه اورمیه را در بندر رحمانلو به چشم خود ديديم، افزود: بارها و از طرق مختلف، نگراني كميسيون حقوق بشر اسلامي را از نابودي درياچه اورمیه به گوش مسئولان امر رسانده‌ايم و به دليل اينكه تصميم‌گيري در مورد تبعات خشك شدن درياچه و جلوگيري از عميق شدن اين فاجعه از عهده استانداران و مديران استاني خارج است و به عزم ملي دولتمردان در تهران نياز دارد.
وي با بيان اينكه درياچه نمكي قم نيز دو دهه قبل در اثر تساهل مديران وقت به كلي نابود شده و از بين رفت، اظهار داشت: اين تجربه در درياچه آرال كه در شمال تاجيكستان بين چند كشور مشترك بوده نيز قبلا اتفاق افتاده است.
كاظم‌زاده با بيان اينكه پنج دهه قبل روس‌ها روي رودخانه‌هايي كه به درياچه آرال مي‌ريخت، سد زدند و آبش را به تركمنستان و جاهاي ديگر انتقال داده و كشت پنبه را رونق دادند، افزود: آنها خيلي هم خوشحال بودند كه به وسيله اين كار كشت پنبه را چند برابر كرده‌اند اما كم‌كم اين درياچه خشك شد و وقتي كه خشك شد، جمعيت بزرگي در اطراف درياچه به بيماري‌هاي مختلفي همچون سرطان مبتلا شدند.
وي با بيان اينكه فاجعه عقب‌نشيني 160 كيلومتري آب در درياچه آرال شوروي سابق، بيكاري 200 هزار كارگر، تعطيلي صدها هزار كارخانه شيلات و افزايش سرطان‌هاي ناشي از رسوبات نمك را به همراه داشت، تصريح كرد: درياچه‌هايي مثل درياچه اورمیه كه در انتظار آبرساني از سوي انسان‌ها به عنوان بزرگ‌ترين مخربان و برهم زنندگان اكولوژي زيست محيطي هستند هم اينك به دليل مديريت ناصحيح در خطر مشكل نابودي كلي قرار گرفته است.
دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي با بيان اينكه در صورت خشك شدن نهايي درياچه، بادهاي منطقه، نمك جامانده از درياچه را به سمت شهرها، روستاها، جنگل‌ها و زمين‌هاي كشاورزي شمال غرب كشور گسيل داده و موجبات نابودي گونه‌هاي گياهي، نباتي و تخريب ساختمان‌ها و خودروها را در شش استان كشور فراهم خواهند ساخت، افزود: تا زماني كه بحران نابودي درياچه اورمیه به طور عميق درك نشده و براي مردم و مسئولان نظام ملموس نشده، مشكلات اين درياچه حل نمي‌شود.
كاظم‌زاده، تمام مشكلات درياچه اورمیه حتي تغيير رنگ اخير در قسمت‌هاي كوچك باقي مانده درياچه به رنگ سرخ نيز را به دليل كمبود آب ورودي به درياچه دانست و با اشاره به اينكه مردم منطقه اقدام درخوري در حفاظت از آن انجام نداده‌اند، اظهار داشت: با توجه به اينكه فرهنگ اسراف و استفاده بي‌مهابا از آب در بين ايرانيان وجود دارد، دولت و سازمان محيط زيست نمي‌توانند به تنهايي كمبود آب درياچه را جبران كرده و از مرگ آن جلوگيري كنند.
وي با اشاره به اينكه درياچه اورمیه در چهار دهه گذشته بدون ملاحظات زيست محيطي مديريت شده است، افزود: با توجه به آنچه گفته شد در مقطع كوتاه نمي‌توانيم اين درياچه را از بحران نجات دهيم.
كاظم‌زاده با اشاره به اينكه ادعاها براي رفع مشكل درياچه اورمیه رسانه‌اي بوده و تا به حال فقط روي كاغذ قرار گرفته است، ادامه داد: تا زماني كه در سطح ملي اراده‌اي براي حل اساسي اين معضل وجود نداشته باشد نمي‌توان اميدوار بود كه به زودي شاهد بهبود وضعيت اين درياچه باشيم.
* بارورسازي ابرها راه نجات درياچه اورمیه نيست
امير شاهرخ حسنعلي‌زاده مديركل هواشناسي استان آذربايجان شرقي گفت: با بارور كردن ابرها در منطقه آذربايجان نمي‌توان درياچه اورمیه را از خطر مرگ نجات داد.
وي اظهار داشت: بارور كردن ابرها براي نجات درياچه اورمیه هزينه اضافي است و اين درياچه با بارور كردن ابرها و بارش باراني كه از اين طريق صورت مي‌گيرد نجات نمي‌يابد.
مديركل هواشناسي استان آذربايجان شرقي ادامه داد: بارور كردن ابر در منطقه آذربايجان مستلزم صرف هزينه‌هاي بسيار بالاست و در ابتدا بايد بررسي شود كه آيا از نظر اقتصادي اين كار به صرفه است يا خير.
وي در ادامه از عدم همكاري سازمان‌ها و ارگان‌هاي مختلف فعال در اين زمينه با اداره كل هواشناسي استان ابراز تاسف كرد و گفت: براي بارورسازي ابرها بايد دستگاه‌هاي مجري با اداره هواشناسي همكاري كنند، زيرا اين امر بدون حضور كارشناسان اين اداره كل تقريبا غيرقابل دسترسي و امكان است.
اين استاد دانشگاه هواشناسي خاطرنشان كرد: تنها كارشناسان اين اداره كل قادر به شناسايي ابرهايي هستند كه توان بارور شدن را دارند و ديگر دستگاه‌ها بدون هماهنگي با ما نمي‌توانند نسبت به انجام اين كار اقدام كنند.
حسنعلي‌زاده، سدهاي موجود روي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه اورمیه را اصلي‌ترين عامل نابودي اين درياچه عنوان كرد و گفت: سدهايي كه روي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه اورمیه بسته شده‌اند بيش از 50 درصد در خشك شدن آن تاثير دارند.
وي در پاسخ به اين سئوال كه مسئولان آب منطقه‌اي تاثير سدهاي موجود را تنها 10 درصد مي‌دانند، اظهار داشت: اگر چنين باشد در سال آبي زراعي 88 ـ 89 استان آذربايجان شرقي شاهد افزايش 24 درصدي بارش بوده است، پس بايد ما بر خلاف خشك شدن شاهد افزايش آب درياچه بوديم، در حالي كه اين درياچه رفته رفته به سمت نابودي حركت مي‌كند.
* تعجب نكنيد، واقعيت دارد
آرتيميا نام موجودي است با ارزش كه طول آن كمي بيشتر از يك سانتي‌متر است و به غير از درياچه اورمیه و منطقه‌اي در آمريكا در هيچ جاي ديگر دنيا به صورت طبيعي زندگي نمي‌كند.
از آرتيميا در صنايع داروسازي، آرايشي، غذايي، نساجي، پرتوزدايي هسته‌اي استفاده مي‌شود، به ويژه توسعه صنايع آبزي‌پروري مانند ميگو و ماهيان خاوياري وابستگي مستقيمي به اين محصول دارند.
كاربردهاي فراوان آرتيميا سبب شده است، تعدادي از كشورها از جمله چين و ويتنام اقدام به تكثير و توليد اين محصول كنند، هر چند ميزان تحمل آرتيميا به شوري آب تا 200 گرم در ليتر است ولي اكنون شوري آب درياچه از 300 گرم در ليتر گذشته است و اين جانور در حالت خطر نابودي قرار دارد، اين امر سبب شد برداشت آرتيميا كه از سال 87 آغاز شده بود، در سال 79 از سوي سازمان حفاظت از محيط زيست متوقف شود.
كارشناسان اعتقاد دارند، اگر درياچه در وضعيت طبيعي خود باشد، تنها از طريق برداشت آرتيميا سالانه چيزي در حدود 2 تريليون تومان درآمد نصيب كشور مي‌شود، در حالي كه مي‌توانيم تمام درآمد بخش كشاورزي استان حاصل‌خيز آذربايجان غربي در بهترين شرايط 700 تا 800 ميليارد تومان برآورد مي‌شود.
بسيار تاسف‌برانگيز است زماني كه بدانيم هر كيلو از آرتيمياي توليد شده در كشور چين به قيمت 200 تا 300 دلار براي مصرف در صنعت پرورش آبزيان وارد بازار اورمیه مي‌شود.
* شمارش معكوس براي آرتميا
آرتميا اين جاندار سخت‌پوست كه روزگاري در آب‌هاي درياچه اورمیه مي‌زيست، ناپديد شده است.
آرتميا غذاي برخي پرندگان درياچه اورمیه از جمله فلامينگوهاست، با از بين رفتن آرتميا فلامينگوها نيز چند سالي است از درياچه اورمیه دل كندند و ديگر بازنگشتند.
در گذشته صدها هزار پرنده به اين درياچه مهاجرت مي‌كردند و با مهاجرتشان اورمیه را جاني دوباره مي‌بخشيدند، اما خشكسالي سبب شده تا اورمیه جايگاه بين‌المللي خود را از دست بدهد و از سوي ديگر پرندگان نيز حتي براي مرثيه‌خواني به اورمیه بازنگردند.
پرندگان به تدريج احساس كردند كه درياچه اورمیه ديگر برايشان آرامشي نخواهد داشت، آنها فهميدند كه حتي براي يك لحظه هم نمي‌توانند براي ديدن اين درياچه كهن و اساطيري بازگردند هر چند كه پليكان‌ها نيز از اين قاعده مستثني نبودند
* آژير قرمز آرتميا براي فلامينگوها
رنگ رخساره خبر مي‌دهد از سر درون، به نظر مي‌رسد آرتميا حتي با تغيير رنگ خود نيز به اطرافيانش هشدار مي‌دهد.
آرتميا رنگ‌هاي مختلفي دارد از سفيد آغاز مي‌شود تا رنگ سبز نارنجي و قرمز. رنگ آرتميا در شرايط مختلف تغيير مي‌كند وقتي اكسيژن آب كم مي‌شود آرتميا به تدريج به توليد هموگلوبين آغاز مي‌كند. هر مقدار توليد هموگلوبين بيشتر شود قرمز رنگ مي‌شود.
* مرگ شور، پايان راه پرواز
پرنده‌هاي بي‌خبر از همه‌جا پس از بازي و شيطنت وقتي روي درياچه اورمیه مي‌نشينند، نمك پر و بالشان را مي‌گيرد و نمي‌توانند پرواز كنند، پرنده‌ها باز هم با تمام توانشان بال مي‌زنند اما نمي‌توانند از درياچه اورمیه جدا شوند، گويي به زمين چسبيده‌اند، گويي يكباره متوجه مي‌شوند كه مرگ گريبانشان را گرفته است.
اين توصيف يكي از دوستداران محيط زيست است كه به طور اتفاقي شاهد مرگ يكي از پرندگان مهاجر به درياچه اورمیه بوده است.
پرندگان به تدريج احساس كردند كه درياچه اورمیه ديگر برايشان آرامشي نخواهد داشت، آنها فهميدند كه حتي براي يك لحظه هم نمي‌توانند براي ديدن اين درياچه كهن و اساطيري بازگردند هر چند كه پليكان‌ها نيز از اين قاعده مستثني نبودند.
* لجني در حكم دارو، خاكي در حكم غذا
ويژگي ديگر درياچه اورمیه نمك مرغوب درياچه است كه از زمان‌هاي دور براي مصارف خوراكي، استحصال مي‌شود همچنين املاح بسيار ارزشمندي از جمله پتاس و فسفر را نيز مي‌توان استحصال كرد كه كارخانه پتاس مراغه در همين راستا ساخته شده ولي مشكلات زيست محيطي را در پي داشته است.
منبع ارزشمند ديگر درياچه گل و لجني است كه در واقع اجساد موجودات ريز داخل دريا هستند و در مداواي بيماري‌ها و امراض پوستي و جلدي موثر واقع مي‌شوند.
اين مواد سياه رنگ سرشار از پروتئين بوده و ارزش صادراتي دارد كه مي‌تواند با فرآوري و بسته‌بندي مناسب صادر شود همچنان كه از گل و لجن درياچه بحرالميت در اردن براي ساخت لوازم آرايشي استفاده مي‌شود.
* وجدان تاريخ ما را نخواهد بخشيد
خشك شدن و يا كم شدن آب درياچه تعادل اكولوژيك شمال غرب كشور را برهم مي‌زند، آب و هوا را تغيير داده و با تاثيرگذاري مستقيم بر روحيات مردمي كه ساليان سال با درياچه زندگي كرده‌اند، موجب مهاجرت ميليوني آنها مي‌شود.
حضور درياچه تاكنون سبب ايجاد ويژگي ساحلي به اين منطقه كوهستاني و تعديل آب و هوا شده است.
15 سال از زمان آغاز كاهش ارتفاع آب درياچه اورمیه مي‌گذرد، اينك دانشمندان معتقدند چنانچه درياچه اورمیه خشك شود، منطقه تبديل به بياباني به وسعت 570 هزار هكتار با 8 ميليارد مترمكعب نمك مي‌شود كه با وزش نخستين بادها به جاي شن يا رس، اين نمك است كه در هوا منتشر شده و موجب تخريب محيط زيست مي‌شود، تخريبي كه بدون شك از مرزهاي كشور خواهد گذشت و در خوش بينانه‌ترين شرايط كشورهاي همسايه را نيز در شرايط بحران زيست محيطي گرفتار خواهد كرد.
اينك اين ماييم و اين لبخند نمكين درياچه‌اي در حال مرگ، درياچه‌اي كه با همه زيبايي‌اش با همه قدمت خود و با همه نعمت‌هايش در حال نابودي است، اين نابودي يعني نابودي سه درصد از خاك ايران و ايراني با پيكري زخمي برجاي مي‌ماند.
امروز برگي ديگر از تاريخ در حال نگارش است، اگر خشك شدن درياچه در اين ورق نوشته شود، هيچ‌گاه وجدان تاريخ ما را نخواهد بخشيد، اگر چه درياچه هامون چند سال پيش توسط بيگانگان خشكانده شد ولي اينك درياچه اورمیه به دست خودمان در حال خشكيدن است.
* فاجعه انساني در راه است
فراتر از بحران پيش‌رو كه چند سال است گونه‌هاي گياهي و حيواني درياچه را با مشكل روبه‌رو كرده است، بسياري از كارشناسان دولتي و غيردولتي اين نكته را متذكر شده‌اند كه با كاهش مساحت درياچه اورمیه و خشكي تدريجي، درياچه اورمیه بهشوره‌زاري 8 ميليارد تني تبديل مي‌شود كه زيست‌بوم انساني منطقه را از بين خواهد برد و در نهايت منجر به مهاجرت‌هاي ناخواسته و از بين رفتن بخش مهمي از كشتزارهاي اطراف مي‌شود.
هم‌اكنون اين ماييم كه بايد تصميم بگيريم، نگاه به آينده، نجات درياچه اورمیه، رهايي بخشيدن درياچه، بستن فاضلاب‌ها، قانونمند كردن ورودي‌هاي آب شيرين به درياچه و اقدامات ديگري كه بايد مورد توجه قرار بگيرد يا اينكه بپذيريم همين شرايط را ادامه دهيم، سلام طبيعت را پاسخ نگوييم، از تازيانه‌هايي كه بر شانه‌اش نواخته‌ايم درس نگيريم و آنگاه بگذريم رافت و مهرباني طبيعت به قهري بدل شود كه ديگر به سادگي نتوان آن را مديريت كرد.
اين انتخاب ماست، بايد انتخاب كنيم كه امانت در دست خويش را چگونه نگهد‌اريم و چگونه آن را به نسل بعد از خويش تحويل دهيم و آنچه كه تاكنون در دفترچه عمل خودمان نگاشته‌ايم به هيچ كدام از ما در هر جايگاهي كه هستيم نمره قبولي نمي‌دهد، حتي به عنوان يك شهروند.
بپذيريم كه بايد براي درياچه اورمیه فكر جدي‌تري كنيم.
گزارش از مريم عباسي ـ فارس
نماينده مردم بهار و كبودرآهنگ ضمن تأكيد بر اينكه كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي بر مشكلات ناشي از خشك شدن درياچه اورمیه احاطه دارد، ابراز اميدواري كرد به زودي با تشكيل كارگروه ويژه متشكل از نمايندگان و دولتمردان بتوانيم ابعاد اين فاجعه زيست‌محيطي را كاهش دهيم.
* به تنهايي نمي‌توان مشكل درياچه اورمیه را برطرف كرد
شكور اكبرنژاد نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس گفت: بحث درياچه اورمیه يك مسئله ملي است و هيچ نهادي نمي‌تواند به تنهايي از عهده اين مشكل برآيد و اراده ملي بايد در حل اين مسئله دخيل باشد.
وي اظهار داشت: نمايندگان استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي درباره اين معضل زيست محيطي حساسيت خاصي دارند و توانسته‌اند دولت را به اين مسئله حساس كنند ولي انتظار اين است كه در اين باره بيش از پيش اقدام اصولي صورت گيرد.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس ادامه داد: براي رفع اين معضل نمايندگان استان‌هاي آذربايجان غربي و شرقي بايد مدام با رئيس جمهور ديدار داشته باشند و حساسيت مشكل درياچه را به اطلاع دولت برسانند البته ما در اين زمينه اقداماتي انجام داده‌ايم
وي همچنين اظهار داشت: اينكه گفته مي‌شود از جاهاي ديگر بايد آب به درياچه انتقال دهيم، حرف كارشناسي است اما بايد اين حرف را به عمل برسانيم و تا اين حرف عملي نشده است نمي‌توان درياچه اورمیه را نجات داد.
اكبرنژاد ادامه داد: بحث انتقال آب رودخانه ارس به درياچه نزديك به يقين است و از طرف ديگر بارور كردن ابرها نيز مطرح است اما به نظر مي‌رسد اين كار به تنهايي كفاف آب درياچه را ندهد.
وي اضافه كرد: در حال حاضر طرح گلفرج نيز در دست اجرا است ولي حق‌آبه ما در آنجا زياد به هدر مي‌رود و بايد در اين باره اقدام اساسي صورت گيرد.
نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسكو در مجلس شوراي اسلامي با بيان اينكه در حال حاضر نمايندگان بيشتر از همه چيز بر روي آب و خط راه‌آهن تاكيد دارند، گفت: ما در اين باره حساسيت زيادي داريم تا مشكلات استان از قبيل آب و راه آن تامين شود.
اكبرنژاد تصريح كرد: با توجه به اينكه درياچه اورمیه در منطقه جغرافيايي حساسي قرار دارد تبعات منفي ناشي از خشك شدن آن گريبانگير تمام كشورهاي منطقه مي‌شود تا جايي كه صنعت كشاورزي و زندگي شهرنشيني در مناطق مجاور درياچه مختل مي‌شود.
وي تصريح كرد: برطرف كردن بحران درياچه اورمیه وظيفه انحصاري يك دستگاه يا گروه خاص نيست بلكه تمام مردم و متوليان دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي بايد با اقتدار وارد عمل شوند و نسبت به اين موضوع بي‌تفاوت نباشد زيرا تبعات منفي خشك شدن درياچه اورمیه گريبانگير همه مي‌شود.
اكبرنژاد خاطرنشان كرد: براي احياي زيبايي‌هاي طبيعي درياچه اورمیه بايد مسئولان استان‌هاي مجاور از جمله كردستان و آزربايجان شرقي با مسئولان آذربايجان غربي مشاركت كنند چرا كه آسيب‌هاي ناشي از خشك شدن درياچه اورمیه آنان را هم متضرر مي‌كند.
* عوارض چشمي نتيجه خشك شدن درياچه اورمیه
محمود اكرامي، معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي گفت: نياز به عينك براي مردم از عوارض خشك شدن درياچه اورمیه است.
وي اظهار داشت: از عوارضي كه در حال حاضر خشك شدن درياچه اورمیه بر مردم اين مناطق داشته است اينكه بر چشمان مردم آسيب مي‌رساند و سبب مي‌شود كه مردم به ويژه مردم آزربايجان غربي نيازمند عينك شوند.
اكرامي افزود: اگر جلوي خشكي درياچه اورمیه و بحران زيست محيطي آن گرفته نشود، مناطق اطراف درياچه اورمیه دچار خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري مي‌شوند.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آزربايجان شرقي ادامه داد: با توجه به ويژگي‌هاي بارز زيست محيطي و درماني درياچه اورمیه، امروز شاهد آن هستيم كه اين درياچه تدريجا در حال نابودي است.
وي همچنين گفت: جلوگيري از خشك شدن و احياي درياچه اورمیه موجب مي‌شود تا اثرات سوء خشك شدن درياچه اورمیه متوجه زيرساخت‌هاي كشاورزي استان نشود.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي با اشاره به كارهاي ممكن در نجات اين درياچه تاكيد كرد:
تاكنون راه‌هاي مختلفي مانند انتقال آب از درياي خزر، رود ارس و يا زاب صغير مطرح شده كه با امكان‌سنجي مي‌توان كاراترين راه را عملياتي كرد.
وي، درياچه اورمیه را دومين درياچه جهان از نظر شوري و داشتن گياهان، جلبك‌ها و موجودات زنده دانست و گفت: طي سال‌هاي اخير علاوه بر مسدود شدن ورود آب‌هاي شيرين به اين درياچه، آب‌هاي زيرزميني و چاه‌هاي عميق نيز قطع شده‌اند كه شهرهاي اطراف درياچه را با بحران روبه رو كرده است.
معاون امور انساني اداره كل محيط زيست استان آذربايجان شرقي، تغيير شديد غلظت درياچه سبب شده كه «آرتميا»، تنها موجود زنده اين درياچه كه بسيار ارزشمند است، در معرض خطر نابودي كامل قرار گيرد.
* با مرگ درياچه اورمیه ديگر نيازي به چاره‌جويي نيست
وحيد كاظم‌زاده، دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي گفت: با مرگ تدريجي 80 درصد از درياچه اورمیه و محو شدن آب از ديدگان مردم، درياچه‌اي باقي نمانده است كه از اين به بعد درباره آن چاره‌جويي شود.
وي با ابراز تاسف از ناديده گرفتن تبعات خشكي درياچه اورمیه توسط متوليان امر اظهار داشت: برخي مسئولان هنوز بحران درياچه اورمیه را به خوبي درك نكرده‌اند و به جاي حل مشكل، به دنبال مقصر بوده و با برگزاري همايش‌ها و سمينارهاي نمايشي به دنبال فرافكني هستند.
دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي با بيان اينكه مرگ درياچه اورمیه را در بندر رحمانلو به چشم خود ديديم، افزود: بارها و از طرق مختلف، نگراني كميسيون حقوق بشر اسلامي را از نابودي درياچه اورمیه به گوش مسئولان امر رسانده‌ايم و به دليل اينكه تصميم‌گيري در مورد تبعات خشك شدن درياچه و جلوگيري از عميق شدن اين فاجعه از عهده استانداران و مديران استاني خارج است و به عزم ملي دولتمردان در تهران نياز دارد.
وي با بيان اينكه درياچه نمكي قم نيز دو دهه قبل در اثر تساهل مديران وقت به كلي نابود شده و از بين رفت، اظهار داشت: اين تجربه در درياچه آرال كه در شمال تاجيكستان بين چند كشور مشترك بوده نيز قبلا اتفاق افتاده است.
كاظم‌زاده با بيان اينكه پنج دهه قبل روس‌ها روي رودخانه‌هايي كه به درياچه آرال مي‌ريخت، سد زدند و آبش را به تركمنستان و جاهاي ديگر انتقال داده و كشت پنبه را رونق دادند، افزود: آنها خيلي هم خوشحال بودند كه به وسيله اين كار كشت پنبه را چند برابر كرده‌اند اما كم‌كم اين درياچه خشك شد و وقتي كه خشك شد، جمعيت بزرگي در اطراف درياچه به بيماري‌هاي مختلفي همچون سرطان مبتلا شدند.
وي با بيان اينكه فاجعه عقب‌نشيني 160 كيلومتري آب در درياچه آرال شوروي سابق، بيكاري 200 هزار كارگر، تعطيلي صدها هزار كارخانه شيلات و افزايش سرطان‌هاي ناشي از رسوبات نمك را به همراه داشت، تصريح كرد: درياچه‌هايي مثل درياچه اورمیه كه در انتظار آبرساني از سوي انسان‌ها به عنوان بزرگ‌ترين مخربان و برهم زنندگان اكولوژي زيست محيطي هستند هم اينك به دليل مديريت ناصحيح در خطر مشكل نابودي كلي قرار گرفته است.
دبير منطقه شمال غرب كميسيون حقوق بشر اسلامي با بيان اينكه در صورت خشك شدن نهايي درياچه، بادهاي منطقه، نمك جامانده از درياچه را به سمت شهرها، روستاها، جنگل‌ها و زمين‌هاي كشاورزي شمال غرب كشور گسيل داده و موجبات نابودي گونه‌هاي گياهي، نباتي و تخريب ساختمان‌ها و خودروها را در شش استان كشور فراهم خواهند ساخت، افزود: تا زماني كه بحران نابودي درياچه اورمیه به طور عميق درك نشده و براي مردم و مسئولان نظام ملموس نشده، مشكلات اين درياچه حل نمي‌شود.
كاظم‌زاده، تمام مشكلات درياچه اورمیه حتي تغيير رنگ اخير در قسمت‌هاي كوچك باقي مانده درياچه به رنگ سرخ نيز را به دليل كمبود آب ورودي به درياچه دانست و با اشاره به اينكه مردم منطقه اقدام درخوري در حفاظت از آن انجام نداده‌اند، اظهار داشت: با توجه به اينكه فرهنگ اسراف و استفاده بي‌مهابا از آب در بين ايرانيان وجود دارد، دولت و سازمان محيط زيست نمي‌توانند به تنهايي كمبود آب درياچه را جبران كرده و از مرگ آن جلوگيري كنند.
وي با اشاره به اينكه درياچه اورمیه در چهار دهه گذشته بدون ملاحظات زيست محيطي مديريت شده است، افزود: با توجه به آنچه گفته شد در مقطع كوتاه نمي‌توانيم اين درياچه را از بحران نجات دهيم.
كاظم‌زاده با اشاره به اينكه ادعاها براي رفع مشكل درياچه اورمیه رسانه‌اي بوده و تا به حال فقط روي كاغذ قرار گرفته است، ادامه داد: تا زماني كه در سطح ملي اراده‌اي براي حل اساسي اين معضل وجود نداشته باشد نمي‌توان اميدوار بود كه به زودي شاهد بهبود وضعيت اين درياچه باشيم.
* بارورسازي ابرها راه نجات درياچه اورمیه نيست
امير شاهرخ حسنعلي‌زاده مديركل هواشناسي استان آذربايجان شرقي گفت: با بارور كردن ابرها در منطقه آذربايجان نمي‌توان درياچه اورمیه را از خطر مرگ نجات داد.
وي اظهار داشت: بارور كردن ابرها براي نجات درياچه اورمیه هزينه اضافي است و اين درياچه با بارور كردن ابرها و بارش باراني كه از اين طريق صورت مي‌گيرد نجات نمي‌يابد.
مديركل هواشناسي استان آذربايجان شرقي ادامه داد: بارور كردن ابر در منطقه آذربايجان مستلزم صرف هزينه‌هاي بسيار بالاست و در ابتدا بايد بررسي شود كه آيا از نظر اقتصادي اين كار به صرفه است يا خير.
وي در ادامه از عدم همكاري سازمان‌ها و ارگان‌هاي مختلف فعال در اين زمينه با اداره كل هواشناسي استان ابراز تاسف كرد و گفت: براي بارورسازي ابرها بايد دستگاه‌هاي مجري با اداره هواشناسي همكاري كنند، زيرا اين امر بدون حضور كارشناسان اين اداره كل تقريبا غيرقابل دسترسي و امكان است.
اين استاد دانشگاه هواشناسي خاطرنشان كرد: تنها كارشناسان اين اداره كل قادر به شناسايي ابرهايي هستند كه توان بارور شدن را دارند و ديگر دستگاه‌ها بدون هماهنگي با ما نمي‌توانند نسبت به انجام اين كار اقدام كنند.
حسنعلي‌زاده، سدهاي موجود روي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه اورمیه را اصلي‌ترين عامل نابودي اين درياچه عنوان كرد و گفت: سدهايي كه روي رودخانه‌هاي منتهي به درياچه اورمیه بسته شده‌اند بيش از 50 درصد در خشك شدن آن تاثير دارند.
وي در پاسخ به اين سئوال كه مسئولان آب منطقه‌اي تاثير سدهاي موجود را تنها 10 درصد مي‌دانند، اظهار داشت: اگر چنين باشد در سال آبي زراعي 88 ـ 89 استان آذربايجان شرقي شاهد افزايش 24 درصدي بارش بوده است، پس بايد ما بر خلاف خشك شدن شاهد افزايش آب درياچه بوديم، در حالي كه اين درياچه رفته رفته به سمت نابودي حركت مي‌كند.
* تعجب نكنيد، واقعيت دارد
آرتيميا نام موجودي است با ارزش كه طول آن كمي بيشتر از يك سانتي‌متر است و به غير از درياچه اورمیه و منطقه‌اي در آمريكا در هيچ جاي ديگر دنيا به صورت طبيعي زندگي نمي‌كند.
از آرتيميا در صنايع داروسازي، آرايشي، غذايي، نساجي، پرتوزدايي هسته‌اي استفاده مي‌شود، به ويژه توسعه صنايع آبزي‌پروري مانند ميگو و ماهيان خاوياري وابستگي مستقيمي به اين محصول دارند.
كاربردهاي فراوان آرتيميا سبب شده است، تعدادي از كشورها از جمله چين و ويتنام اقدام به تكثير و توليد اين محصول كنند، هر چند ميزان تحمل آرتيميا به شوري آب تا 200 گرم در ليتر است ولي اكنون شوري آب درياچه از 300 گرم در ليتر گذشته است و اين جانور در حالت خطر نابودي قرار دارد، اين امر سبب شد برداشت آرتيميا كه از سال 87 آغاز شده بود، در سال 79 از سوي سازمان حفاظت از محيط زيست متوقف شود.
كارشناسان اعتقاد دارند، اگر درياچه در وضعيت طبيعي خود باشد، تنها از طريق برداشت آرتيميا سالانه چيزي در حدود 2 تريليون تومان درآمد نصيب كشور مي‌شود، در حالي كه مي‌توانيم تمام درآمد بخش كشاورزي استان حاصل‌خيز آذربايجان غربي در بهترين شرايط 700 تا 800 ميليارد تومان برآورد مي‌شود.
بسيار تاسف‌برانگيز است زماني كه بدانيم هر كيلو از آرتيمياي توليد شده در كشور چين به قيمت 200 تا 300 دلار براي مصرف در صنعت پرورش آبزيان وارد بازار اورمیه مي‌شود.
* شمارش معكوس براي آرتميا
آرتميا اين جاندار سخت‌پوست كه روزگاري در آب‌هاي درياچه اورمیه مي‌زيست، ناپديد شده است.
آرتميا غذاي برخي پرندگان درياچه اورمیه از جمله فلامينگوهاست، با از بين رفتن آرتميا فلامينگوها نيز چند سالي است از درياچه اورمیه دل كندند و ديگر بازنگشتند.
در گذشته صدها هزار پرنده به اين درياچه مهاجرت مي‌كردند و با مهاجرتشان اورمیه را جاني دوباره مي‌بخشيدند، اما خشكسالي سبب شده تا اورمیه جايگاه بين‌المللي خود را از دست بدهد و از سوي ديگر پرندگان نيز حتي براي مرثيه‌خواني به اورمیه بازنگردند.
پرندگان به تدريج احساس كردند كه درياچه اورمیه ديگر برايشان آرامشي نخواهد داشت، آنها فهميدند كه حتي براي يك لحظه هم نمي‌توانند براي ديدن اين درياچه كهن و اساطيري بازگردند هر چند كه پليكان‌ها نيز از اين قاعده مستثني نبودند
* آژير قرمز آرتميا براي فلامينگوها
رنگ رخساره خبر مي‌دهد از سر درون، به نظر مي‌رسد آرتميا حتي با تغيير رنگ خود نيز به اطرافيانش هشدار مي‌دهد.
آرتميا رنگ‌هاي مختلفي دارد از سفيد آغاز مي‌شود تا رنگ سبز نارنجي و قرمز. رنگ آرتميا در شرايط مختلف تغيير مي‌كند وقتي اكسيژن آب كم مي‌شود آرتميا به تدريج به توليد هموگلوبين آغاز مي‌كند. هر مقدار توليد هموگلوبين بيشتر شود قرمز رنگ مي‌شود.
* مرگ شور، پايان راه پرواز
پرنده‌هاي بي‌خبر از همه‌جا پس از بازي و شيطنت وقتي روي درياچه اورمیه مي‌نشينند، نمك پر و بالشان را مي‌گيرد و نمي‌توانند پرواز كنند، پرنده‌ها باز هم با تمام توانشان بال مي‌زنند اما نمي‌توانند از درياچه اورمیه جدا شوند، گويي به زمين چسبيده‌اند، گويي يكباره متوجه مي‌شوند كه مرگ گريبانشان را گرفته است.
اين توصيف يكي از دوستداران محيط زيست است كه به طور اتفاقي شاهد مرگ يكي از پرندگان مهاجر به درياچه اورمیه بوده است.
پرندگان به تدريج احساس كردند كه درياچه اورمیه ديگر برايشان آرامشي نخواهد داشت، آنها فهميدند كه حتي براي يك لحظه هم نمي‌توانند براي ديدن اين درياچه كهن و اساطيري بازگردند هر چند كه پليكان‌ها نيز از اين قاعده مستثني نبودند.
* لجني در حكم دارو، خاكي در حكم غذا
ويژگي ديگر درياچه اورمیه نمك مرغوب درياچه است كه از زمان‌هاي دور براي مصارف خوراكي، استحصال مي‌شود همچنين املاح بسيار ارزشمندي از جمله پتاس و فسفر را نيز مي‌توان استحصال كرد كه كارخانه پتاس مراغه در همين راستا ساخته شده ولي مشكلات زيست محيطي را در پي داشته است.
منبع ارزشمند ديگر درياچه گل و لجني است كه در واقع اجساد موجودات ريز داخل دريا هستند و در مداواي بيماري‌ها و امراض پوستي و جلدي موثر واقع مي‌شوند.
اين مواد سياه رنگ سرشار از پروتئين بوده و ارزش صادراتي دارد كه مي‌تواند با فرآوري و بسته‌بندي مناسب صادر شود همچنان كه از گل و لجن درياچه بحرالميت در اردن براي ساخت لوازم آرايشي استفاده مي‌شود.
* وجدان تاريخ ما را نخواهد بخشيد
خشك شدن و يا كم شدن آب درياچه تعادل اكولوژيك شمال غرب كشور را برهم مي‌زند، آب و هوا را تغيير داده و با تاثيرگذاري مستقيم بر روحيات مردمي كه ساليان سال با درياچه زندگي كرده‌اند، موجب مهاجرت ميليوني آنها مي‌شود.
حضور درياچه تاكنون سبب ايجاد ويژگي ساحلي به اين منطقه كوهستاني و تعديل آب و هوا شده است.
15 سال از زمان آغاز كاهش ارتفاع آب درياچه اورمیه مي‌گذرد، اينك دانشمندان معتقدند چنانچه درياچه اورمیه خشك شود، منطقه تبديل به بياباني به وسعت 570 هزار هكتار با 8 ميليارد مترمكعب نمك مي‌شود كه با وزش نخستين بادها به جاي شن يا رس، اين نمك است كه در هوا منتشر شده و موجب تخريب محيط زيست مي‌شود، تخريبي كه بدون شك از مرزهاي كشور خواهد گذشت و در خوش بينانه‌ترين شرايط كشورهاي همسايه را نيز در شرايط بحران زيست محيطي گرفتار خواهد كرد.
اينك اين ماييم و اين لبخند نمكين درياچه‌اي در حال مرگ، درياچه‌اي كه با همه زيبايي‌اش با همه قدمت خود و با همه نعمت‌هايش در حال نابودي است، اين نابودي يعني نابودي سه درصد از خاك ايران و ايراني با پيكري زخمي برجاي مي‌ماند.
امروز برگي ديگر از تاريخ در حال نگارش است، اگر خشك شدن درياچه در اين ورق نوشته شود، هيچ‌گاه وجدان تاريخ ما را نخواهد بخشيد، اگر چه درياچه هامون چند سال پيش توسط بيگانگان خشكانده شد ولي اينك درياچه اورمیه به دست خودمان در حال خشكيدن است.
* فاجعه انساني در راه است
فراتر از بحران پيش‌رو كه چند سال است گونه‌هاي گياهي و حيواني درياچه را با مشكل روبه‌رو كرده است، بسياري از كارشناسان دولتي و غيردولتي اين نكته را متذكر شده‌اند كه با كاهش مساحت درياچه اورمیه و خشكي تدريجي، درياچه اورمیه بهشوره‌زاري 8 ميليارد تني تبديل مي‌شود كه زيست‌بوم انساني منطقه را از بين خواهد برد و در نهايت منجر به مهاجرت‌هاي ناخواسته و از بين رفتن بخش مهمي از كشتزارهاي اطراف مي‌شود.
هم‌اكنون اين ماييم كه بايد تصميم بگيريم، نگاه به آينده، نجات درياچه اورمیه، رهايي بخشيدن درياچه، بستن فاضلاب‌ها، قانونمند كردن ورودي‌هاي آب شيرين به درياچه و اقدامات ديگري كه بايد مورد توجه قرار بگيرد يا اينكه بپذيريم همين شرايط را ادامه دهيم، سلام طبيعت را پاسخ نگوييم، از تازيانه‌هايي كه بر شانه‌اش نواخته‌ايم درس نگيريم و آنگاه بگذريم رافت و مهرباني طبيعت به قهري بدل شود كه ديگر به سادگي نتوان آن را مديريت كرد.
اين انتخاب ماست، بايد انتخاب كنيم كه امانت در دست خويش را چگونه نگهد‌اريم و چگونه آن را به نسل بعد از خويش تحويل دهيم و آنچه كه تاكنون در دفترچه عمل خودمان نگاشته‌ايم به هيچ كدام از ما در هر جايگاهي كه هستيم نمره قبولي نمي‌دهد، حتي به عنوان يك شهروند.
بپذيريم كه بايد براي درياچه اورمیه فكر جدي‌تري كنيم.
گزارش از مريم عباسي ـ فارس
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر