مصطفی کمال آتاتورک

نویسنده: آتا‌سای

"ای قهرمانان انگلیسی، فرانسوی، استرالیایی، نیوزلندی و هندی که خونتان را بر خاکهای این مملکت ریختید! اینجا در خاک یک کشور دوست هستید. با آرامش و سکوت بیارامید. شما در کنار و هم آغوش سربازان ترک هستید. ای مادرانی که اولاد خویش را از دیارهای دور به اینجا فرستادید! اشک نریزید. فرزندانتان در آغوش ما هستند. با آرامش و راحت خواهند خوابید. آنها پس از دادن جانشان در این سرزمین دیگر فرزندان ما هستند".

این است نامه اولین رئیس جمهور ترکیه نوین، مصطفی کمال آتاتورک به سربازانی که با هدف تکه تکه کردن و تسخیر امپراتوری عثمانی، اشغال استانبول و پایان دادن به موجودیت ترکها در آناتولی و برگرداندن آنها به آسیای مرکزی! با تفکر "ترکیه آنقدر که نتوان آنرا به ترکها وانهاد سرزمینی مهم است."، پا به سرزمین ترکان نهادند و در آنجا جان باختند، که به دستور آتاتورک بزرگ در محل کشته شدنشان – پارک ملی گالی پولی(محل جنگ چاناق قلعه)- برای آنها مزارهایی ساخته شد که همه ساله در 18 مارس بازماندگان و نوادگانشان طی مراسم با شکوهی به زیارتشان می آیند.

مصطفی کمال، سرباز ـ دولتمردی برجسته بود که در قرن بیستم ظهور کرد و با نبوغ بی مانند خود ابتدا در میدان جنگ با خلق معجزات متعدد کشورش را نجات داده و سپس توانست از درون خاکسترهای یک امپراتوری، دولتی مدرن یعنی جمهوری دموکراتیک و لائیک ترکیه را خلق نماید. خودش در این باره میگفت: "بزرگترین اثر من جمهوری ترکیه است".

مصطفی کمال در سال 1915 زمانیکه یک افسر جوان 34 ساله بود با شکست دادن قوای متحدین در جنگ چاناق قلعه (گالی پولی) مانند ستاره ای درخشید و نامش بر سر زبانها افتاد. اهمیت این پیروزی در آن بود که به قوای متحدین اجازه نداد تا از تنگه های داردانل (چاناق قلعه) و بسفر (استانبول بوغازی) گذشته و کمکهای مالی و تسلیحاتی شان را به متحد خود روسیه برسانند. این امر موجب طولانی تر شدن جنگ جهانی اول و کنار کشیدن روسیه از جنگ در پی انقلاب اکتبر 1917 و حتی بعدها کمک به مصطفی کمال در حین جنگهای استقلال (قورتولوش ساواشی) به علت تضاد منافع روسیه و انگلیس شد. شاید اگر چنین نمیشد هم اکنون کشوری بنام ترکیه وجود خارجی نداشت.

در پی شکست دول آلمان و عثمانی و اشغال کشور، مصطفی کمال که "خلقتش" به او اجازه نمیداد وضع موجود را قبول کند و بقول خودش "استقلال شاخصه اصلی شخصیتی او بود" با دیدن کشتی های جنگی و سربازان انگلیسی در استانبول به دوستانش گفت: "همانطوری که آمده اند خواهند رفت" و خود سوار بر کشتی باندیرما راهی بندر سامسون و آناتولی شد تا به کمک نیروهای ملی، جنگ استقلال ترکها را آغاز نماید. هنگام حرکت، سربازان انگلیسی که احتمال میدادند مصطفی کمال با خود به آناتولی اسلحه حمل میکند به جستجوی کشتی باندیرما پرداختند ولی چیزی نیافتند. پس از خروج آنها از کشتی مصطفی کمال به یاران خود گفت:"این بیچارگان نمیدانند که ما با خود اسلحه نه، که یک ایده آل و ایمان را به آناتولی میبریم". و ایده آل او مبارزه با امپریالیزم و استعمار، نجات ملت ترک و آزادی کشور با شعار "یا استقلال یا مرگ" بود.

در واقع اهمیت دیگر پیروزی در جنگ چاناق قلعه در این بود که اعتماد به نفس لازم را به ترکها برای شروع جنگهای استقلال داده و آنها را امیدوار میکرد که با تکیه بر عزم و ایمان و روحیه جنگاوری هزاران ساله سرباز ترک و صد البته رهبری بزرگمرد نابغه ای چون مصطفی کمال میتوانند وطن مقدس خود را از یوغ قدرتهای استعماری انگلیس، فرانسه، ایتالیا و یونان آزاد کرده و خائنین داخلی را نیز گوشمالی نمایند. چنین هم شد و عاقبت نبوغ نظامی و سیاسی مصطفی کمال باعث گردید تا ترکیه ضمن رد معاهده ننگین سور که مورد تایید خلیفه عثمانی بود با دول پیروز جنگ جهانی در شرایط مساوی بر سر میز مذاکره نشسته و موفق به عقد معاهده شرافتمندانه لوزان گردد. معروف است که نخست وزیر انگلیس گفته بود:"در هر چند صد سال یک نابغه ظهور میکند، از بخت بد ما در این عصر آن مرد نابغه از میان ترکها ظهور کرد". بعدها وقتی یک ژنرال آلمانی به مصطفی کمال گفت که ما و شما در جنگ جهانی اول شکست خوردیم وی جواب داد که شما شکست خوردید، ما شکست را قبول نکرده مبارزه نموده و پیروز شدیم.

آتاتورک پس از نجات ملت ترک، بمنظور رسانیدن کشورش به سطح تمدن معاصر، دست به انجام یکسری انقلابات و اصلاحات اساسی در جامعه عقب مانده آنروز ترکیه زد. اگرچه مرگ زودهنگام او مصیبت بزرگی برای ملتش محسوب میشد، اما جانشینانش که تربیت یافته مکتب کمالیسم بودند با تمسک به میراث گرانبهایی که وی بر جای گذارده بود توانستند درهای پیشرفت و تمدن را بروی ملت ترک گشوده، ضمن حفظ کشور از گزند بلایا و مصایب، با گامهای استوار به سوی افقی که او ترسیم کرده بود حرکت نمایند. آتاتورک در سالهای نخستین دهه 1930 وقوع جنگ جهانی دوم را پیش بینی کرده، به یک ژنرال آمریکایی گفته بود که: "مابین سالهای 1940-1939 آلمان جنگ بزرگی را در اروپا شروع کرده، بجز روسیه و انگلستان موفق به اشغال تمامی اروپا خواهد شد. اما بیشترین نفع این جنگ ازآن آمریکاست، زیرا قدرتمندتر از همه از دل این جنگ بیرون خواهد آمد". هرچند عمرش کفاف آنرا نداد که در سالهای جنگ سکانداری کشور را بر عهده داشته باشد، اما جانشینانش با تاسی از دوراندیشیهای او موفق شدند ترکیه را از آتش جنگ جهانی دوم دور نگه دارند. این وقایع و حوادث سالهای بعد نشان داد که خدمات آتاتورک به کشورش پس از مرگ وی نیز ادامه خواهد داشت.

در عین حال مصطفی کمال مرد صلح بود و از جنگ نفرت داشت. میگفت:"اگر مجبور و ناگزیر نباشیم، جنگیدن بزرگترین جنایت علیه بشریت است".  جمله معروف او "یورددا صلح، جهاندا صلح" در واقع این حقیقت مسلم را بازگو میکرد که اگر در داخل مرزهای هر کشوری صلح، صفا، برابری و احترام به حقوق بشر وجود داشته باشد به تبع آن در کل جهان صلح و آرامش وجود خواهد داشت. او زمانی پا به صحنه سیاسی گذاشت که کشورش درگیر جنگهای متعدد بود، اما هنگام مرگش ترکیه هیچ دشمنی نداشت. این کاریست که هیچ رهبری در جهان موفق به انجام آن نشده است، به همین دلیل میتوان او را مرد صلح نامید.

در 27 نوامبر 1978 سازمان یونسکو تصمیم گرفت سال 1981 را بعلت تقارن با یکصدمین سال تولد مصطفی کمال آتاتورک بنام وی نامگذاری کند و به جهانیان اعلام نمود که "با اعتقاد به الگوبرداری نسلهای آینده از افرادی که در راه تفاهم، همکاری بین الملل و صلح جهانی قدم برداشته اند، ضمن بزرگداشت یاد و نام موسس جمهوری ترکیه، مصطفی کمال آتاتورک در یکصدمین سال تولدش در سال 1981 با در نظر گرفتن اینکه مصطفی کمال آتاتورک در تمامی موضوعات مورد علاقه یونسکو یک رفرمیست فوق العاده بوده، بویژه با قبول وی بعنوان یکی از اولین رهبران جنگ بر علیه استعمار و امپریالیزم و نمونه خارق العاده شخصیتی که  اقدامات مهمی در تفاهم بین ملل جهان و صلح مداوم داشته و یادآوری ایمان راسخش به آفرینش دنیایی مالامال از همدلی و همکاری در تمامی زندگی اش بدون قایل شدن هیچ فرقی بین انسانها از لحاظ رنگ، دین و نژاد و اینکه تمام اقداماتش را در راستای صلح و تفاهم بین المللی و احترام به حقوق بشر انجام داده تصمیم گرفته میشود که در سال 1980 نیز با همکاری حکومت ترکیه و سازمان یونسکو سمپوزیم های مربوط به شناساندن جهات مختلف آثار و شخصیت موسس جمهوری ترکیه، مصطفی کمال آتاتورک برگزار گردد".