دۆنیادا 500 میلیۏن توئیتر و 1 میلیارددان چۏخ فیسبۏک قۇللانیجیسیندان سؤزائدیلیر. یۏتیۇبدا بیر گۆنده دؤرد میلیارد ویدئۏ ایزلهنیلیر، هر کئچن ایکینجیک بۇ مجرایا میلیۏنلارجا اینسان قاتیلیر. بۇ آرتیق بامباشقا بیر ایلهتیشیم ائورهنی ایچینده اۏلدۇغۇمۇزۇ گؤستریر. سۏسیال مئدیا بیرئیی بامباشقا گۆجلرله دۏناتیرکن، یازیلی، گؤرسل و ائشیدسل ایچهرییین اینسان تۏپلۇلۇقلارا چۏخۇ زامان دئنهتیمیسیز یاییلماسی، اؤنگؤرۆلمهسی گۆج سۏنۇجلار اۏرتایا چیخاریر. دۆنیادا و اۏرتادۏغۇدا بیر چۏخ تۏپلۇمسال حرکتلر باشلادیغیندا "دیجیتال اکتیویزم" قاورامینی داها چۏخ ائشیدمهیه باشلادیق. دیجیتال اکتیویزم، فرقلی اکتیویزم طۆرلرینین اینترنت قۇللانیمینا وئریلن بیر آددیر. اینترنت اکتیویزم، ا-اکتیویزم، سایبر اکتیویزم کیمی فرقلی قۇللانیملاری دا وار. آنجاق دیجیتال اکتیویزمین داها یایقین اۏلدۇغۇ گؤرۆلۆر. اینترنت اکتیویزمی، بللی بیر آماج چئورهسینده ائیلمی گرچکلشدیرمک اۆچۆن هؤرگۆتلنمه، ایلهتیشیم کامپانیاسییلا تۏپلۇلۇقلارا ایلهتی وئرمه، لۏبی چالیشمالاری، بۏیکۏت، دۆشرگه قارارتما، قایناق تۏپلاما، حؤکۆمت ویا شیرکتلرین حرکتلرینی ایزلهیهرک دۆزهنلی اۏلاراق یازاناقلاما(Watchdog) کیمی تهمهل چالیشمالاردان اۏلۇشۇر. باشدا سۏسیال مئدیا اۏلماق اۆزره گئنیش تۏپلۇلۇقلارا بیلگی آخیشییلا اۇلاشمایا اۏلاناق تانییان بلۏگ، ولۏگ، ویدئۏ، فۏتۏگراف پایلاشیم دۆشرگهلری کیمی آلانلاردا گرچکلشدیریلیر.
آرپانتدن عرب دۆنیاسیندا دیکتاتؤرلارین سۏن باهارینا اۇزانان اکتیویزم اؤیکۆسۆ
دیجیتال اکتیویزم،هله اینترنت یۏخکن وار اۏلدۏغۇنۇ سؤیلرسک آبارتمیش اۏلماریق. آرپانت زامانلاریندا، یانی پئنتاگۏن و بللی بیلیمیۇردلار آراسیندا قۇرۇلان ایلک آغ دؤنمینده، 1960’لارین سۏنۇندا، بۇ آغین گلیشدیرلمهسینه قاتیلان بیلیم آداملاری و اؤیرنجیلر سۏسیال مئدیانین آتالاری دئیهبیلهجهییمیز اِ- پۏستا قرۇپلاری قۇرمۇش، بۇرالاردا بیلیم- قۇرغۇ و سیاست دارتیشمالاری یاپیب هؤرگۆتلنمیش. دیجیتال اکتیویزمین هارداسا گۆندهلیک یاشامیمیزین بیر پارچاسی حالینه گلمهسینین ندنی اؤزهللیکله ویکیلیکس’ین 2010 سۏنۇندا، آمریکا بیرلشیک دئولتلری دیشایشلر باخانلیغی ایله ائلچیلری آراسینداکی اؤزهل یازیشمالاری ایچهرن "Cablegate" سیزینتیلاری دئیهبیلریک. آردیندان گلن عرب دۆنیاسیندا دیکتاتؤرلارین سۏن باهاری سۆرهجی، سۏسیال مئدیادا مۇخالفتلرین هؤرگۆتلنمهسی، ایلهتیشیم و قامۇاۏیۇ اۏلۇشدۇرما چابالاری دیجیتال اکتیویزمین نه قدر ائتگیلی اۏلدۇغۇنۇ گؤستردی. سۏنرا یۇنانیستان، ایسپانیا، اؤفکهلیلر حرکتی(Los Indignados)، ایسرائیل، لۏندرا یاغمالاری دئییرکن "وال استریتی اشغال ائت"(OWS) ائلیملری گئدرک یئرکۆرهسینه یاییلان ایشغال حرکتلرینه دؤنۆشدۆ. بۇ ائیلمرین هر بیرینده اینترنتین، سۏسیال مئدیانین جیددی ائتگیسی اۏلدۇغۇ آچیقدیر.
دیجیتال اکتیویزم یاخشی بیر شئی می؟
دؤنۆم نؤقطهسی دئییلهبیلهجک بیرچۏخ اۏلایدا ائتگیسی اۏلان دیجیتال اکتیویزم یاخشی می یۏخسا پیس بیر شئی می دئیه سۏرمادان کئچهبیلمیر اینسان. دیجیتال اکتیویزم سایهسینده سیاستچیلر، گۆونلیک گۆجلری و شیرکتلر داها دیققتلی داورانیرکن، اؤزگۆرلۆکلرین دئمۏکراتیک بیر بیچیمده آختاریلماسینا قاتقیدا بۇلۇندۇغۇ قاچینیلماز. کئچمیشده تۏپلۇم ویجدانی یارالایان اۏلایلارا یالنیزجا بیلینجلی بللی بیر بؤلۆم تئپگی وئریرکن، بۇگۆن سۏسیال مئدیا آراجیلیغییلا تئپگی گؤسترنلرین ساییسی آرتیر. دۏغال اۏلاراق کۆچهیه چیخماق یئرینه ائولرده تئپگی گؤسترمکله اۇغراشانلار وار. بۇنلار بیرآز داها بیلگیسایار باشیندا اۏتۇراراق دۆنیایی دئییشدیریب قۇرتارمایا چالیشانلار. بۇ یئنی تۏپلۇلۇق آراسیندا، اینترنتله اۇغراشماییب کۆچهلره چیخانلاردا آز دئییل.
دیجیتال اکتیویزم یاراری قدر ضرری اۏلدۇغۇنۇ دا سؤیلمک گرهکیر. چۆنکۆ سۏسیال مئدیادا بیر توئیت یا دا لایک’لا ایلهتی وئرمهیه چالیشانلارین،اصلینده نهیی، ندن دستکلدییینین یا دا قارشی چیخدیغینین فرقینده بیله اۏلمایانلارین وارلیغی، دیجیتال اکتیویزم آدینا بیر اکسی اۏلۇشدۇرۇر. دیجیتال اکتیویزمین اهن اؤنملی سۏرۇنۇ، "دیجیتال فانۇس ائتگیسی" دئییلن بیر یارار ایتیریمیندن قایناقلانیر. اینترنتله سۏسیاللاشان اینسانلار، بیر بنری تیخلایاراق آفریقاداکی آجلاری دۏیۇردۇغۇنۇ، یاغیش اۏرمانلارینی قۇرتاردیغین ویا اۏزۏن دهلییینی باغلادیغینی دۆشۆنمهیه باشلاییر! سۏسیال مئدیا آراجیلیغییلا ساختا کیملیکلر قۇللانیلاراق ویا اۏلایلاری چارپیداراق اینسانلاری یؤنلندیرمهیه، اۆز اۆزه اۏلدۇغۇندان چۏخ داها قۏلای. بۇ دا اصلینده اینترنت اکتیویزمینین نه قدر اینانیلیر اۏلدۇغۇ قۏنۇسۇندا اینسانی دۆشۆنمهیه زۏرلاییر.
دۆنیایی اینترنت دئییل، اینسانلار دئییشدیریر
سیمون هیل "دیجیتال دئوریملر: اینترنت چاغیندا اکتیویزم"(Digital Revolutions: Activism in the Internet Age) کیتابی یازارینین یۏرۇملاری دیجیتال اکتیویزم قاورامینی آنلامایا یاردیمچی اۏلابیلر:
سۏسیال دئییشیم اۆچۆن اینترنت سادهجه بیر آراج اۏلاراق قۇللانیلابیلر. اینسانلارین داها قۏلای ایلهتیشیمه کئچدییی، اکتیویستلردن چۏخ شئی اؤیرندییی، دۆنیانین بیر اۇجۇنداکی اۏلایلاری کامپانیالارلا دستکلمه قۏنۇسۇندا اینترنت اهن بؤیۆک یاردیمچی. اؤزهللیکله اۏتۏریتر و سیرادۆزهنسل دئولت یاپیلارینا و حؤکۇمتلره قارشی ائتگیلی. اهن سۏن عرب باهاریندا بۇنۇن اؤرنهیینی گؤردۆک آنجاق باشاری تک باشینا اینترنت اکتیویستلرینین دئییل. اینترنت، داها چۏخ اینسانی بیر آرایا گتیرمهیی، تۏپلۇلۇقلاری حرکته کئچیریب اکتیویزمین ایچینه چکمهیی و کامپانیالاری آرتیرمایی ساغلار. آنجاق هئچ بیرزامان تک باشینا حؤکۇمتی ایندیرمک اۆچۆن یئترلی دئییل. بۇ اۆزدن سادهجه نه کۆچه نه ده اینترنت اکتیویستلری تک باشینا ائتگیلی اۏلاماز. دیجیتال اکتیویستلر کۆچهلرله بیرلشدییینده ائتگی گؤستریر. اینترنت باشیندا اۏتۇراراق دۆنیایی دئیشدیرهجهیینی دۆشۆننلری آنلامیرام. دۆنیایی اینترنت دئییل، اینسانلار دئیشدیرر. بیرئی اؤز اؤزگۆرلۆیۆنۆ فرق ائتدییینده دایانیشما ایچینده حرکت ائدرسه بۆتۆن اینسانلیق اۆچۆن دۏغرۇ قرارلار آلینار و دۆنیا دئییشهبیلر.
قۇشقۇسۇز گۆنئی آزربایجان و ایرانداکی تۆرکلرده اۏرتادۏغۇدا سۏسیال مئدیانی داها ائتگین قۇللانان تۏپلۇملارین بیریسیدیر آنجاق آنادیلیمیز تۆرکجهده ائییتیم گؤرمهدیییمیز اۆچۆن ایندیلیک هر قۏنۇدا تۆرکجه ایچهریک، اؤته یاندان اۆرهتیلن ایچهرییین آز اۏلماسییلا بیرلیکده چئشیدلی و اۇزمانجا قۏنۇلار و قاوراملار ایچردییی دارتیشمالیدیر. بیر چۏخ تۆرک گنجلییینین اۏخۇیۇب دۏغرۇ دۆزگۆن قاوراملار اۆرهتمک یئرینه اۆزئیسل و دۇیقۇسال ایشلرله اۇغراشدیغی آچیقدیر، بۇ دۇرۇم ایسه تۆرک تۏپلۇمۇنۇن اۏرتادان قالدیرماسین گرهکن اهن اؤنملی قۏنۇلاردان ساییلماقدادیر. ایر گرچکدن ایچ سؤمۆرۆدن قۇرتۇلۇب و اؤز تۆرک دئولتیمیزی قۇرماق ایستهییرسکسه تۆرکجهیه بؤتۇن یاشام آلانلاریمیزدا یئر وئرمهلیییک و اۇزمانجا اۏلاراق بیر چۏخ قۏنۇدا بیلگیلر اۆرهتملیییک.
تۆرکجه – فارسجا سؤزلۆک
ایکینجیک(Ikincik)=ثانیه
ایلهتیشیم(İlətişim)=ارتباط
ائورهن(Evrən) =جهان، عالم
بیرئی (Birey)=فرد
دۏناتیم(Donatım)=تجهیز
گؤرسل(Görsəl)=تصویری
ائشیدسل(Eşidsəl)=شنوائی
ایچهریک(İçərik)=محتوا
تۏپلۇلۇق(Topluluq)= جامعه
یاییلماق(Yayılmaq)=منتشر شدن
اؤنگؤرۆش(Öngörüş)=دور اندیشی
سۏنۇج(Sonuc)=نتیجه
اۏرتادۏغۇ(Ortadoğu)=خاورمیانه
تۏپلۇمسال(Toplumsal)=اجتماعی
قاورام(Qavram)=مفهوم
طۆر(Tür)=نوع
یایقین(Yayqın)=شایع،رایج
آماج(Amac)=هدف
چئوره(Çevrə)=اطراف
هؤرگۆتلنمه(Hörgütlənmə)=سازماندهی
ائیلم(Eyləm)=کنش
ایلهتی(İləti)=پیام
دۆشرگه(Düşərgə)=سایت
دۆزهن(Düzən)=نظم
تهمهل(Təməl)=اساس، پایه
اۏلۇشۇم(Oluşum)=تشکیل
بیلگی(Bilgi)=معلومات
اۏلاناق(Olanaq)=امکان
اؤیکۆ(Öykü)=حکایه
آبارتماق(Abartmaq)= مبالغه کردن
بیلیمیۇرد(Bilimyurd)= دانشگاه
آغ(Ağ)=شبکه
گلیشدیرمک(Gəlişdirmək)=توسعه
بیلیم(Bilim)= علم
اؤیرنجی(Öyrənci)=دانشجو
قۇرغۇ(Qurğu)= بدیعی،انتزاعی
دارتیشما(Dartışma)=بحث
گۆندهلیک(Gündəlik)= روزانه
اؤزهللیک(Özəllik)= خصوصیت
اؤزهل(Özəl)= خاص،ویژه
سیزینتی(Sızıntı)= نشت
سۆرهج(Sürəc)= روند، پروسه
قامۇاۏیۇ(Qamuoyu)= افکار عمومی
ائتگیلی(Etgili)= موثر
اؤفکه(Öfkə)= خشم
دؤنۆم نؤقطهسی(Dönüm nöqtəsi)= نقطه عطف
اۏلای(Olay)= حادثه
گۆونلیک(Güvənlik)= امنیت
داورانیش(Davranış)= رفتار
اؤزگۆرلۆک(Özgürlük)= آزادی
قاتقی(Qatqı)=مشارکت،سهم
بیلینج(Bilinc)= آگاهی
تئپگی(Tepgi)= واکنش
آراجیلیق(Aracılıq)= میانجیگری
دۏغال(Doğal)= طبیعی
بیلگیسایار(Bilgisayar)= کامپیوتر
اکسی(Əksi)= منفی
اؤنملی(Önəmli)=مهم
سۏرۇن(Sorun)=مسئله
اۏرمان(Orman)= جنگل
چارپیتماق(Çarpıt)=تحریف
اینانماق(İnanmaq)= باور کردن
قۏنۇ(Qonu)= موضوع
دئوریم(Devrim)= انقلاب
چاغ(Çağ)= عصر
یۏرۆم(Yorum)= نظر
آراج(Arac)= ابزار
سیرادۆزهنسل(Sıradüzənsəl)= هیرارشیک
یاپی(Yapı)= ساختار
اؤرنک(Örnək)= مثال
باشاری(Başarı)=موفقیت
دایانیشما(Dayanışma)= اتحاد
قۇشقۇ(Quşqu)= شبهه
ائتگین(Etgin)= فعال
ائییتیم(Eyitim)= آموزش
اۆرتمک(Ürətmək)= تولید کردن
اۆزئیسل(Üzeysəl)= سطحی
دۇیقۇسال(Duyqusal)= احساساتی
دئنهتیم(Denetim)=کنترل
