حسین صرافی: دریاچه اورمیه، نگین سرخ آزربایجان، مکانی که 40 سال از اعلام حفاظت آن می‌گذرد و به گفته یونسکو یکی از مهمترین تالاب‌های جهان است، در حال نابودی قرار دارد.گفته می‌شود روزانه نیم سانتی‌متر از ارتفاع آب این دریاچه کاسته می‌شود و در طول 13 سال گذشته بیش از 6 متر کاهش داشته است.
این روند به گونه‌ای که در روزهای گذشته هزاران فلامینگو را از اورمو گولو (دریاچه اورمیه) برای همیشه فراری داده است.
دکتر جمشید منصوری، پرنده‌شناس و استاد دانشگاه آزاد می‌گوید: با تهی شدن دریاچه اورمیه از آرتمیا و نرم‌تنان دیگر که غذای اصلی فلامینگوها محسوب می‌شود و همچنین نابودی زیستگاه این پرندگان، فلامینگوها دیگر جایی در این دریاچه ندارند.
کارشناسان دلایل مختلفی از جمله سدسازی، حفر چاههای بی‌شمار، خشکسالی، فاضلاب صنعتی و احداث پل میان‌گذر را در نابودی بزرگترین دریاچه شور جهان دخیل می‌دانند.
آنها معتقدند اگر دریاچه اورمیه به طور کامل خشک شود، همانند بمب عمل کرده و آزربایجان را به کویر تبدیل کرده و کشور را گرفتار فاجعه زیست محیطی می‌کند.
ویرانی با سدسازی
سدسازی لجام‌گیسخته محیط زیست کشور را ویران کرده است. هشدار متخصصان علوم آب و محیط زیست به روند فزاینده سدسازی افزایش یافته، اما مقامات وزارتخانه نیرو از این که سومین سدساز بزرگ جهان هستند، خوشنودند.
این در حالی است که سدسازی بی‌رویه در حوزه آبخیز دریاچه اورمیه در حال حاضر پارک ملی اورمو گولو (اورمیه) را با خطر نابودی کامل روبرو کرده و هزاران پرنده را از بین برده است.
دکتر جمشید منصوری، پرنده‌شناس، در گفتگو با خبر می‌گوید: «بسیاری از زیستگاه‌ها در دریاچه اورمیه به خاطر کم‌آبی و سدسازی روی رودخانه‌های اطراف این دریاچه تخریب شده‌اند و همین موضوع سبب شده پرندگان نابود شوند.»
سدسازی بر روی رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، گدار و باراندوز با هدف تولید برق سبب شده عمق آب در این دریاچه از 16 تا 22 متر به کمتر از 5 متر برسد.
ناصر آق، استاد دانشگاه سهند تبریز معتقد است: «اگر بخشی از آب رودخانه خانا (پیرانشهر) را به دریاچه اورمیه منحرف نکنیم، علاوه بر نابودی کامل حیات در دریاچه اورمیه، مزارع کشاورزی اطراف دریاچه و بیکاری چند هزار نفر در راه است.»
این در حالی است که به گفته کارشناسان اکثر سدهایی که در چند دهه گذشته در کشور احداث شدند نه تنها به حفظ منابع آب کمکی نکرده‌اند، بلکه تنها باعث هدر رفت هر چه بیشتر آب شدند.
حفر چاههای بی‌رویه
متأسفانه مدیریت آب در ایران تنها مدیریت سازه و سدسازی است و هیچ توجهی به سفره‌های آب زیرزمینی نمی‌شود. در این سالها سودجویان با استفاده از حفر چاه بی‌رویه از این گونه منابع استفاده کرده‌اند و سبب‌ساز افت 15 متری زمین شده‌اند.
این موضوع دقیقاً در مورد دریاچه اورمیه هم اتفاق افتاده است. بنابر آمار اداره آب و آبیاری شهرستان سالماس (سلماس) در اردیبهشت ماه 63 تعداد چاههای عمیق و نیمه‌عمیق به ترتیب 270 و 145 حلقه اعلام شده است. در سال 1374 تعداد چاهها متجاوز از 1400 حلقه بوده است.در سال 1387 سازمان آب شهرستان اورمو (اورمیه) تعداد چاههای عمیق و نیمه‌عمیق را 18224 حلقه و میزان تخلیه آب را 614 میلیون مترمکعب اعلام کرد.
در 40 سال گذشته، سفره‌های پهناور زیرزمینی، آب‌های سیل‌آسا را از غرب منطقه به سواحل دریاچه اورمیه فرو می‌ریخت و سبب‌ساز ایجاد سفره‌های آب ساحلی می‌شد ولی در 2 دهه گذشته،حفر چاههای عمیق بی‌شمار و غارت آب‌های زیرزمینی کیلومترها زمین کرانه دریاچه اورمیه را به شوره‌زار بدل کرده است.
تهدید فاضلاب صنعتی
اورمو گولو (دریاچه اورمیه) در یکی از مناطق صنعتی - کشاورزی ایران واقع شده است. اما به دلیل عدم وجود سیستم فاضلاب صنعتی و نظارت دولت، بسیاری از کارخانه‌ها فاضلاب خود را به سوی دریاچه اورمیه هدایت می‌کنند و این دریاچه را از شرق و غرب در معرض تهدید زیست محیطی قرار داده‌اند.
محمد درویش، متخصص محیط زیست می‌گوید: «ریختن فاضلاب کارخانه نمک صنعتی شهر ماراغا (مراغه)، خواب تازه‌ای است که برای حیات دریاچه اورمیه دیده شده و این خطر بسیار ویرانگر است.»او می‌افزاید: «به دنبال این هستند که حجم پساب‌های صنعتی این کارخانه که بالای 20 مترمکعب در ثانیه است را وارد دریاچه اورمیه کنند.»
کارشناسان محیط زیست معتقدند پساب این کارخانه به محض نفوذ در خاک آثار مخربی بر روی منابع آب‌های زیرزمینی منطقه دارد.
بیوک رئیسی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آژربایجان شرقی، می‌گوید: «معلوم نیست پسماندهایی که تا این درجه خطرناک بوده و تأثیرات نامطلوبی بر زمین‌های زراعی داشته‌اند، چه بلایی بر سر دریاچه اورمیه خواهند آورد.»
هادی عابدی، خبرنگار مقیم تبریز به خبر می‌گوید: «علاوه بر تأثیر سوء پساب این کارخانه بر منابع آب زیرزمینی، برخی از عناصر سنگین نظیر نیکل و مواد خطرناکی مانند آمونیاک به صورت پساب از این کارخانه خارج و در زمین‌های اطراف جاری شده که سبب‌ساز سمی شدن آنها می‌شود.»
گفتنی است بهلول نعمتی، فرماندار ماراغا (مراغه) که حامی کارخانه‌ای است که روزانه 8 هزار مترمکعب آب سد علویان را به پسماندهای خطرناک تبدیل می‌کند، معتقد است انتقال آلاینده‌ها به دریاچه اورمیه در مقابل اشتغال 300 نفر در یک کارخانه، بی‌اهمیت است.
پل میان‌گذر و مخالفت کارشناسان
ویژگی طبیعی، چشم‌انداز زیبا و سرگردانی گردشگران سبب شد فکر ایجاد پل روی دریاچه اورمیه شکل بگیرد. این فکر پس از قریب به 20 سال به واقعیت پیوست، در حالی که از نظر کارشناسان محیط زیست، احداث این جاده اشتباه بود و موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با این کار اقدامی سیاسی محسوب می‌شود.
به اعتقاد متخصصان، در حال حاضر با این که کار از کار گذشته است، باز هم می‌توان با اصلاحاتی در ساختار این میان‌گذر، جلوی نابودی دریاچه را گرفت.
هادی عابدی، خبرنگار مقیم اورمیه می‌گوید: «افتتاح پل میان‌گذر شهید کلانتری از نظر اقتصادی و در کوتاه‌مدت تأثیر مثبتی بر اقتصاد استان گذاشته، اما مسئله بسیار مهم حفظ و ادامه حیات دریاچه است.»طراحی این پل با نگاه به پلی که روی دریاچه نمک ایالت یوتای آمریکا ساخته شده، صورت گرفته که به دریاچه ارومیه شباهت دارد.
دکتر اسماعیل کهرم، استاد محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «بارها به دولتمردان اعلام کردم این میان‌گذر نباید ساخته شود چون دریاچه‌ها مانند انسان که سیستم گردش خون دارند، سیستم گردش آب دارند. گردش آب، اکسیژن و غذا را به نقاط مختلف دریاچه می‌برد. ما با ایجاد میان‌گذر در این دریاچه اختلال ایجاد و آن را بیمار کرده‌ایم.»
او ایالات متحده را مثال می‌زند و می‌افزاید: «در سراسر این کشور قطار و اتومبیل از روی تالاب‌ها و دریاچه‌ها عبور می‌کنند اما هیچ‌کس کوه را نریخته روی دریاچه یا تالاب. آنها با استفاده از ستون‌های متعدد این کار را انجام داده‌اند.»
محمدجواد محمدی‌زاده، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم با انتقاد از لحاظ نشدن دانش زیست‌محیطی در احداث پل میان‌گذر ارومیه معتقد است احداث این پل جریان گردشی آب را به خطر انداخته که قرار است با هماهنگی وزارت راه و ترابری راهکارهایی برای اصلاح آن بیابند.
خشکسالی
دریاچه اورمیه و آرال در یک منطقه واقع شده‌اند. به دلیل گرم شدن کره زمین دریاچه‌های بسیاری از جمله «آرال» خشک شده‌اند. به همین دلیل کارشناسان سرنوشتی مشابه دریاچه آرال برای دریاچه اورمیه پیش‌بینی می‌کنند.دکتر ناصر آق، استاد دانشگاه سهند تبریز می‌گوید: «کارشناسان، خشکی دریاچه اورمیه را از نوع چرخشی اعلام و اظهار کرده بودند پس از 10 سال دریاچه اورمیه به وضعیت عادی بازخواهد گشت ولی متأسفانه وضعیت دریاچه اورمیه با وجود گذشت 12 سال از آغاز خشکسالی رو به و خامت گذاشته است.»
بر اساس آمارهای موجود، 67 درصد از سهم عوامل مؤثر در خشک شدن این دریاچه مربوط به عوامل اقلیمی و کاهش میزان نزولات جوی، 25 درصد مربوط به مصارف آب کشاورزی، 5 درصد احداث سازه‌های هیدرولیکی مانند سدها روی رودخانه‌های حوزه آبریز و سه درصد سایر عوامل است. این در شرایطی است که بر اساس تقسیم‌بندی دیگری، مهمترین فاکتور دخالت انسان در خشک کردن دریاچه اورمیه با سهم 90 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی است.
نابودی دریاچه اورمیه، بمب زیست محیطی
اکنون دیگر هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست در مورد نابودی دریاچه اورمیه رنگ واقعیت گرفته است.
گفته می‌شود روزانه نیم سانتی‌متر از ارتفاع آب آن کاسته می‌شود به طوری که اکنون یک چهارم پهنه آبی این دریاچه به کویر نمک تبدیل شده است. پیش‌تر از سوی مسئولان و نمایندگان مجلس هشدارهای لازم با توسل به آمار و ارقام داده شده است اما هنوز اقدام جدی و کارساز لازم صورت نگرفته است. میزان نمک به 360 گرم رسیده و این، حیات را بر آرتمیا که میزان تراکم آن نسبت به 10 سال گذشته 30 برابر کاهش یافته، سخت تنگ کرده که ارزش ذخایرش معادل 10 میلیارد دلار است.
دریاچه ارومیه در صورت خشک شدن مانند بمب عمل خواهد کرد و فاجعه بزرگی در پیش است. نابودی این دریاچه هشت میلیارد تن نمک و چندین و چند شهر و استان را تهدید خواهد کرد.
کارشناسان معتقدند نابودی دریاچه اورمیه تنها نابودی دو میلیون پرنده بومی مهاجر آبزی و کنارآبزی و از بین رفتن تنها جاندار دریاچه یعنی آرتمیا نیست. در صورت خشک شدن دریاچه مواد مضر از قبیل توده‌های نمک، مواد سمی و فلزات سنگین در منطقه پراکنده و آزربایجان کویر می‌شود.این اتفاق قطب کشاورزی کشور را نابود و سبب‌ساز بزرگترین مهاجرت منطقه‌ای خواهد شد.
منبع:
http://khabaronline.ir/news-82221.aspx
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر